Hoofdapsis
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een hoofdapsis is de halfronde of veelhoekige uitbouw, meestal aan de oostzijde van een kerk, die vaak het hoofdaltaar bevat en de afsluiting vormt van het koor of direct aan het hoofdschip grenst.
Omschrijving
De apsis is een karakteristiek element in de kerkarchitectuur, met name in romaanse en gotische bouwstijlen. Oorspronkelijk was de apsis in Romeinse basilica's de plek waar de rechter of bestuurder zat. Bij vroegchristelijke kerken, die vaak gebaseerd waren op het basilica-grondplan, verschoof deze functie naar de plaats voor de bisschop of priester en werd de apsis de ruimte waar het hoofdaltaar zich bevond. De hoofdapsis sluit vaak het koor af, maar kan bij sommige kerken ook direct aan het hoofdschip grenzen. Soms is de hoofdapsis aan de buitenkant duidelijk te onderscheiden van het koor doordat deze lager is. Naast de hoofdapsis kunnen kerken ook kleinere apsissen hebben, apsidiolen genaamd, die bijvoorbeeld kapellen afsluiten.
Vorm en Plaatsing
De hoofdapsis heeft meestal een halfronde vorm, maar kan ook veelhoekig zijn. In de meeste kerken bevindt de hoofdapsis zich aan de oostzijde, gericht naar de opkomende zon, wat symbolische waarde heeft. Het vormt doorgaans de afsluiting van het koor, de ruimte waar de geestelijkheid zich bevindt, of grenst direct aan het middenschip van de kerk.
Historische Context
De apsis vindt zijn oorsprong in de exedra van Romeinse basilica's, waar de rechter of bestuurder zitting hield. Met de opkomst van het christendom en de adaptatie van de basilica als model voor kerken, werd de apsis de plaats voor de bisschop of priester en later de locatie van het hoofdaltaar. De term apsis wordt vooral geassocieerd met de romaanse bouwstijl, terwijl bij gotische kerken vaker gesproken wordt van een koorsluiting.
Vergelijkbare termen
Koepel
Gebruikte bronnen: