Havezate
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een havezate is een oud landgoed of kasteel, oorspronkelijk van een ridder, dat later kon uitgroeien tot een adellijk huis waarvan het bezit voorwaarden kon scheppen voor toelating tot de Ridderschap.
Omschrijving
Havezaten waren oorspronkelijk grote boerderijen met land. In de 17e eeuw werden ze beschouwd als 'riddermatig goed'. Het bezit van een havezate kon een vereiste zijn om toegelaten te worden tot de Ridderschap, zoals in Drenthe en Overijssel het geval was. Een havezate werd vroeger ook wel omschreven als een huis dat 'adellijk betimmerd' was, omringd door een gracht en voorzien van versterkingen. Daarnaast behoorden er vaak landerijen met een zekere waarde toe aan een havezate. Havezaten kwamen voornamelijk voor in Oost-Nederland, zoals in Gelderland (Graafschap Zutphen), Overijssel en Drenthe. In andere provincies, zoals Utrecht, werden vergelijkbare huizen aangeduid als ridderhofstad, terwijl in Friesland en Groningen de termen stins en borg werden gebruikt. Tegenwoordig kan de term havezate ook duiden op een grote hoeve of boerderij.
Kenmerken en Context
Havezaten kenmerken zich vaak door een hoofdgebouw van twee of drie etages, omringd door een gracht, met bijgebouwen en tuinen of parken. Het bezit van een havezate kon belastingvoordelen opleveren in ruil voor deelname aan het provinciaal bestuur. De oudste landgoederen in Overijssel, waartoe havezaten behoren, dateren uit de Middeleeuwen. Welvarende burgers investeerden destijds ook in boerderijen en grond op het platteland, wat bijdroeg aan het ontstaan van dit soort bezittingen.
Vergelijkbare termen
Kasteel
Gebruikte bronnen: