Gutsen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Gutsen is een techniek waarbij met een speciaal gevormde beitel, de guts of holbeitel, materiaal wordt weggestoken om holle of bolle vormen te creëren, voornamelijk toegepast in houtbewerking.
Omschrijving
Gutsen is een methode die voornamelijk wordt gebruikt bij houtbewerking, zoals houtsnijwerk, om driedimensionale vormen, reliëfs of verdiepingen aan te brengen in het materiaaloppervlak. Het gereedschap hiervoor is de guts, ook wel holbeitel genoemd, die zich onderscheidt van een standaard beitel door een gebogen snijkant in de dwarsdoorsnede. Met de hand of met behulp van een houten hamer of kunststof hamer wordt de guts in het hout gedreven om materiaal te verwijderen. Precisie is hierbij belangrijk, evenals het scherp houden van het gereedschap om splijten van het hout te voorkomen en een glad resultaat te verkrijgen. Gutsen wordt toegepast in diverse ambachten, zoals beeldhouwen, meubelmakerij en het snijden van ornamenten of letters in hout. Naast hout wordt de guts ook gebruikt in andere materialen zoals linoleum.
Soorten gutsen
Er bestaan verschillende soorten gutsen, die variëren in vorm en toepassing. Zo zijn er gutsen met een lichte kromming (platte of rechte gutsen) en gutsen met een grotere kromming, soms zelfs een halve cirkel (ronde of averechtse gutsen). Naast de standaard gutsen zijn er ook burijnen, dit zijn V-vormige gutsen die worden gebruikt voor het maken van V-groeven. Gekropte beitels, met een lepelvorm, worden gebruikt om op moeilijk bereikbare plaatsen achter een vorm te gutsen. De keuze van de guts hangt af van het gewenste resultaat en de te bewerken houtsoort.
Toepassingen buiten houtbewerking
Hoewel gutsen voornamelijk geassocieerd wordt met houtbewerking en houtsnijwerk, wordt het gereedschap ook in andere contexten gebruikt. In de civiele techniek kunnen gutsen worden ingezet bij handboringen in slappe grondsoorten zoals klei en veen voor het nemen van bodemmonsters en het verkrijgen van een duidelijk beeld van het bodemprofiel. Ook bij het snijden van linoleum voor grafische doeleinden, zoals linosnedes, worden gutsen gebruikt. Daarnaast wordt gutsen soms toegepast bij laswerkzaamheden op vermoeiingsgevoelige onderdelen van kunstwerken, mits dit gecontroleerd gebeurt volgens specifieke richtlijnen.
Vergelijkbare termen
Beitelen
Gebruikte bronnen: