Gneis
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Gneis is een metamorf gesteente dat gekenmerkt wordt door een geband uiterlijk, ontstaan door de omzetting van andere gesteenten onder hoge druk en temperatuur diep in de aardkorst.
Omschrijving
Gneis behoort tot de metamorfe gesteenten, wat betekent dat het is ontstaan uit reeds bestaande gesteenten – zoals stollingsgesteenten (bijvoorbeeld graniet) of sedimentgesteenten (bijvoorbeeld zandsteen of schalie) – die onder invloed van extreme druk en temperatuur diep in de aardkorst zijn omgevormd. Dit proces, metamorfose genaamd, verandert zowel het uiterlijk als de eigenschappen van het oorspronkelijke gesteente. Een kenmerkend aspect van gneis is het gebande uiterlijk, waarbij mineralen in afwisselende lichte en donkere lagen of lenzen gerangschikt zijn. Deze 'gelaagde' structuur, ook wel foliatie of gneisbandvorming genoemd, ontstaat door de parallelle rangschikking van minerale bestanddelen, zoals mica, loodrecht op de drukrichting. Gneis kan verschillende kleuren hebben, waaronder zwart, bruin, roze, rood en wit, afhankelijk van de aanwezige mineralen. Het is over het algemeen een hard en duurzaam gesteente.
Samenstelling en textuur
Gneis bestaat doorgaans uit mineralen zoals veldspaat, kwarts en mica. Afhankelijk van het oorspronkelijke gesteente en de specifieke metamorfose kunnen ook andere mineralen aanwezig zijn, wat de kleur en chemie beïnvloedt. De textuur van gneis is middel- tot grofkorrelig, waarbij de individuele minerale korrels vaak met het blote oog zichtbaar zijn en een voorkeursrichting hebben. Het gebande uiterlijk onderscheidt gneis van graniet, waar de mineralen meestal willekeurig gerangschikt zijn, hoewel de minerale samenstelling vergelijkbaar kan zijn.
Toepassingen in de bouw
Vanwege de hardheid, duurzaamheid en weerbestendigheid wordt gneis veelvuldig toegepast als bouwmateriaal. Mogelijke toepassingen zijn onder meer bestrating, gevelbekleding, vloeren, traptreden, aanrechtbladen en decoratief metselwerk. In regio's waar gneis veel voorkomt, is het van oudsher gebruikt voor de bouw van huizen en paden, en soms zelfs voor dakbedekking met dunne platen.
Vergelijkbare termen
Graniet
Gebruikte bronnen: