Gevelornament
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een gevelornament is een decoratief element dat aan de buitenkant van een gebouw wordt aangebracht om de gevel visueel te verfraaien en architectonische stijl te benadrukken.
Omschrijving
Gevelornamenten en gevelsierwerk worden gebruikt om een pand een unieke uitstraling en eigen karakter te geven. Ze waren vroeger vaak een uiting van welvaart. Tegenwoordig worden ze vooral als kunstvorm teruggebracht aan de gevel. Monumentale kunst, waaronder gevelornamenten, kan de architectuur versterken en informatie geven over de functie van het gebouw. Gevelornamenten kunnen variëren van kleine bogen (boogfriezen) tot grotere plastieken en beelden. Ze kunnen geplaatst worden boven ingangen, vensters of als onderdeel van een fronton, de bekroning van een gevel. Ook consoles onder balkons kunnen als gevelornamenten beschouwd worden en zorgen voor een decoratieve afwerking.
Materialen en technieken
Gevelornamenten kunnen van verschillende materialen gemaakt zijn, waaronder natuursteen, kalk, zand-cement, hout, terracotta, beton, gips, en kunststoffen zoals polyurethaan (PU) en polystyreen (EPS/XPS). Terracotta was in Nederland van circa 1840 tot 1940 een populair materiaal voor ornamenten vanwege de lagere kosten en mogelijkheid tot serieproductie, hoewel het poreus is en gevoelig voor schade door water, vorst en roest. Betonornamenten zijn duurzaam en weerbestendig, maar zwaar. Gips biedt mogelijkheden voor fijne details, maar neemt vocht op en is kwetsbaar. Moderne technieken zoals 3D-scanning en CNC-frezen maken het mogelijk om beschadigde of ontbrekende ornamenten te reconstrueren of nieuwe te creëren uit duurzame materialen.
Restauratie en onderhoud
Door weersomstandigheden en ouderdom kunnen gevelornamenten slijtage en beschadigingen vertonen, zoals scheuren of afgebroken stukken. Vooral bij oudere panden, bijvoorbeeld van rond 1900, is controle en onderhoud aan te raden. Beschadigde ornamenten kunnen leiden tot loszittende delen die naar beneden kunnen vallen. Restauratie kan ter plaatse of in een werkplaats gebeuren. Soms is het origineel niet te behouden en wordt een reconstructie gemaakt, eventueel met behulp van mallen of 3D-technieken. Indien restauratie niet mogelijk is, kunnen ornamenten vervangen worden. Nieuwe ornamenten kunnen op maat gemaakt worden om de oorspronkelijke uitstraling te herstellen.
Vergelijkbare termen
Geveldecoratie
Gebruikte bronnen: