Gargouille
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een gargouille is een uitmonding van een goot, vergaarbak of waterbekken, vaak in de vorm van een gebeeldhouwde figuur, die dient om regenwater van een dak af te voeren weg van de muur van een gebouw.
Omschrijving
Gargouilles, ook wel waterspuwers genoemd, worden traditioneel geassocieerd met middeleeuwse, met name gotische, architectuur, zoals kathedralen en andere monumentale gebouwen. Hun voornaamste doel is het voorkomen van erosie van de muren door regenwater gecontroleerd af te voeren. Technisch gezien bestaat een gargouille uit een kanaal of goot aan de bovenzijde waardoor het water stroomt, en een opening (vaak de mond van de figuur) waardoor het water naar buiten wordt gespuwd. De lengte van de gargouille helpt bepalen hoe ver het water van de muur wordt weggeleid. Naast hun praktische functie hebben gargouilles ook een esthetische en symbolische rol. Ze zijn vaak vormgegeven als fantastische dieren, monsters, of menselijke figuren, en in de middeleeuwen werd soms gedacht dat ze boze geesten konden afweren of juist het kwaad buiten de kerk moesten houden.
Historische context en symboliek
Hoewel gargouilles vooral bekend zijn van de gotiek, werden waterafvoeren met een decoratieve vorm al in de oudheid gebruikt, bijvoorbeeld in de vorm van leeuwenkoppen op Griekse tempels. In de middeleeuwen nam de variëteit in de vormgeving van gargouilles toe, met veel fantastische en groteske figuren. Naast hun functie als waterafvoer, dienden ze ook als symbolische elementen. De monsterlijke figuren zouden enerzijds het kwaad afweren van het heilige gebouw, en anderzijds dienden ze als een waarschuwing voor de gelovigen over de gevaren van zonde. Met de komst van regenpijpen verloor de gargouille op veel plaatsen zijn primaire waterafvoerfunctie, maar bleven de beelden vaak behouden vanwege hun beeldbepalende karakter.
Etymologie
De term 'gargouille' komt oorspronkelijk uit het Oudfrans ('gargoule'), wat 'waterafvoer' betekende. Het woord is verwant aan het Franse werkwoord 'gargariser' (gorgelen) en aan het geluid van water dat door een keel stroomt.
Vergelijkbare termen
Waterspuwer
Gebruikte bronnen: