Dom
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een dom of domkerk is een kathedraal of bisschoppelijke hoofdkerk.
Omschrijving
De term 'dom' is afgeleid van het Latijnse woord 'domus', wat 'huis' betekent, mogelijk in de zin van 'Domus Dei' (Huis Gods). Historisch gezien werd de benaming 'dom' uitsluitend toegepast op kerken die dienden als zetel van een bisschop. Voorbeelden hiervan zijn de Dom van Utrecht en de Dom van Keulen. In de architectuur wordt de term 'dom' soms ook gebruikt als synoniem voor een koepel, als anglicisme van het Engelse woord 'dome'. Een koepel is een bol- of halfronde overkapping die vaak wordt toegepast als dakconstructie boven ronde of veelhoekige ruimtes.
Dom als koepel in architectuur
In de bouwkunst kan 'dom' ook verwijzen naar een koepel. Dit architectonische element bestaat uit een halve bol, een halve ellipsoïde of een uivorm. De basis kan een cirkel, ellips, vierkant of veelhoek zijn. Koepels worden vaak op het dak van een gebouw geplaatst, maar kunnen ook het gehele gebouw vormen. De constructie van een koepel, of koepelgewelf, vereist nauwkeurige berekeningen om de krachten, zowel horizontaal als verticaal, correct te verdelen naar de ondersteunende elementen zoals muren of zuilen. Meloengewelven zijn een specifiek type koepelgewelf met sterk gelede segmenten die lijken op een halve meloen.
Historische context
De term 'dom' in de betekenis van kathedraal is historisch significant. De Dom van Aken, voortgekomen uit de hofkerk van Karel de Grote, was het eerste overwelfde gebouw ten noorden van de Alpen sinds de oudheid en diende als model voor andere kerken. De bouw van het gotische koor van de Dom van Aken begon in 1355. De term 'domicaal' wordt soms, meer of minder correct, gebruikt als synoniem voor een meloengewelf, afgeleid van het woord dom in de betekenis van koepel.
Vergelijkbare termen
Kathedraal
Gebruikte bronnen: