centraalbouw
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Centraalbouw is een architectonische grondvorm waarbij het gebouw is opgebouwd rond een centraal punt en de plattegrond symmetrisch is, vaak met een cirkel, vierkant, rechthoek of veelhoek als basisvorm.
Omschrijving
Bij centraalbouw staat het midden van het gebouw centraal, zowel in de plattegrond als in de inrichting. Deze bouwvorm wordt vaak toegepast bij gebouwen met een symbolische, ceremoniële of religieuze functie, zoals kerken, mausolea en baptisteria. De symmetrie en focus op een centraal punt dragen bij aan een gevoel van harmonie en kunnen bijvoorbeeld in protestantse kerken de nadruk leggen op de centrale kansel. Voorbeelden zijn te vinden in diverse periodes, waaronder de Renaissance en het Neoclassicisme.
Historische context en voorbeelden
Centraalbouw kent een lange geschiedenis en is terug te vinden in verschillende architectuurstromingen. In de Renaissance baseerden architecten zich op klassieke voorbeelden en theorieën, zoals die van Vitruvius, waarbij ideale maten, verhoudingen en vormen zoals de cirkel belangrijk waren. Voorbeelden uit deze periode zijn centraalbouwkerken en villa's, zoals de Villa Rotonda van Palladio, die gekenmerkt wordt door een plattegrond die aan vier zijden gelijk is. Ook in latere stijlen, zoals het Neoclassicisme, werd centraalbouw toegepast voor openbare gebouwen en kerken. Vroegchristelijke architectuur kende eveneens centraalbouw met koepels, waarbij de buitenzijde vaak minder opvallend was dan het interieur met mozaïeken.
Kenmerken
Kenmerkend voor centraalbouw is de focus op het midden van het gebouw. De plattegrond kan variëren, maar is altijd symmetrisch ten opzichte van een centraal punt. De indeling is vaak gericht op dit centrum, bijvoorbeeld met een altaar, kansel of doopvont in het midden. De vorm van de plattegrond kan circulair, vierkant, rechthoekig of veelhoekig zijn. Koepels spelen vaak een belangrijke rol in centraalbouw, symbolisch als afspiegeling van hemelse harmonie door hun meetkundige zuivere vormen.
Vergelijkbare termen
Rotondebouw
Gebruikte bronnen: