Behakken
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Behakken is een bewerkingstechniek waarbij materiaal, zoals steen, hout of metaal, met hakgereedschap, zoals een beitel, bijl of dissel, globaal in de gewenste vorm wordt gebracht of van een ruw oppervlak wordt voorzien.
Omschrijving
Behakken wordt gebruikt om stenen ruw in vorm te brengen of de zichtbare kant van een steen in een muur een ruw uiterlijk te geven, ook wel bosseren of bossage genoemd. Dit geeft een gevel of zuil een fors en rustiek uiterlijk (rustica). Deze techniek werd oorspronkelijk toegepast op natuursteen door de Romeinen en later ook bij Romaanse en Renaissance gebouwen. Bij bosseringen wordt de steen op een dusdanige manier bewerkt dat de zichtbare kant ruw behakt is. Naast willekeurig behakken komen ook bosseringen met bepaalde motieven voor. Ook baksteen kan gebosseerd worden.
Toepassingen en gereedschap
Behakken wordt toegepast op diverse materialen zoals metaal, hout en steen. Voor het behakken van steen kunnen verschillende gereedschappen worden gebruikt, waaronder een hamer, beitel, bijl of dissel. Metselaars gebruiken onder andere een kaphamer, een sabel (een stalen strip) en een voegbeitel om stenen te behakken en te bewerken. Er bestaan diverse technieken voor natuursteenbewerkingen, zoals afslaan (vaak na het grof behakken van de randen, 'joppen'), bikken, boucharderen, frijnen, gradineren, hakken, hameren, prikken, punten, scharreren en spitsen. Naast handmatig behakken wordt tegenwoordig ook machinale apparatuur ingezet, zoals een luchthamer met insteekbeitels, wat de foutkans kan verkleinen maar soms leidt tot een minder levendig resultaat. Bij restauraties wordt handmatige afwerking vaak nog toegepast voor meer karakter.
Historische context
De Romeinen waren al zeer bedreven in het behakken van natuursteen. Gebosseerde natuursteen, een vorm van ruw behakken, was oorspronkelijk Romeins en werd later ook toegepast in Romaanse en Renaissance architectuur.
Gebruikte bronnen: