Arbeiderswoning
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een arbeiderswoning, ook wel volkswoning genoemd, is een type woning dat vanaf de tweede helft van de 19e eeuw speciaal werd gebouwd voor de verhuur aan arbeiders en ambachtslieden met hun gezinnen.
Omschrijving
Deze woningen werden gebouwd als reactie op de slechte leefomstandigheden in de dichtbevolkte stadswijken tijdens de industrialisatie. Het doel was om menswaardige huisvesting te bieden aan de arbeidersgezinnen. Arbeiderswoningen waren doorgaans klein van formaat en functioneel ingericht, met een nadruk op efficiënt ruimtegebruik. Afhankelijk van de locatie, in middelgrote steden, op het platteland of in grote steden met hoge grondprijzen, werden ze gebouwd als grondgebonden woningen in rijtjes of twee-aan-twee, of als onderdeel van grotere woningbouwcomplexen. De architectuur was vaak sober, maar latere voorbeelden, zoals in de Amsterdamse Schoolstijl, konden meer gedetailleerde elementen bevatten. In de loop der tijd zijn veel arbeiderswoningen gerenoveerd of aangepast om te voldoen aan moderne woonstandaarden.
Geschiedenis en Context
Arbeiderswoningen kwamen op grote schaal beschikbaar vanaf de tweede helft van de 19e eeuw. De bouw ervan was een direct gevolg van de verstedelijking en bevolkingsgroei tijdens de industrialisatie, wat leidde tot overbevolking en erbarmelijke woonomstandigheden in veel steden. Overheden en filantropische organisaties stimuleerden de bouw van deze woningen om de leefbaarheid te verbeteren en sociale onrust en ziekte-uitbraken, zoals cholera, tegen te gaan. Aanvankelijk waren de woningen zeer eenvoudig, soms met gedeelde voorzieningen zoals een privaat. Later werden de eisen aan hygiëne en wooncomfort hoger.
Kenmerken
Kenmerkend voor veel arbeiderswoningen is het sobere en doelmatige ontwerp, vaak opgetrokken in baksteen met relatief lage goten en eenvoudige daken. In sommige gevallen, vooral bij latere bouw (begin 20e eeuw), kunnen arbeiderswoningen stijlinvloeden vertonen, zoals elementen van de Amsterdamse School, met meer gedetailleerd metselwerk en raampartijen. Op het platteland konden arbeiderswoningen wat ruimer zijn en vaak beschikken over een eigen zolder en een tuin voor het verbouwen van groenten. De indeling was functioneel, met een woonkamer en slaapkamers. Gedeelde voorzieningen kwamen voor, maar mettertijd werden individuele sanitaire voorzieningen gebruikelijker.
Vergelijkbare termen
Rijwoning
Gebruikte bronnen: