Zijbeuk
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een zijbeuk, ook wel zijschip genoemd, is een langgerekte ruimte in een gebouw, meestal een kerk, die evenwijdig loopt aan het middenschip en daarvan gescheiden wordt door een rij kolommen of pijlers.
Omschrijving
Zijbeuken zijn architectonische elementen die voornamelijk voorkomen in kerken en basilieken, maar ook in andere grote gebouwen zoals hallen, markthallen, boerderijen en schuren. Ze bevinden zich aan weerszijden van het middenschip, de centrale en vaak hogere ruimte van het gebouw. De scheiding tussen middenbeuk en zijbeuk wordt meestal gevormd door bogen die rusten op zuilen of pijlers, bekend als scheibogen. Zijbeuken zijn doorgaans smaller en lager dan het middenschip. Als de zijbeuken nagenoeg even hoog zijn als het middenschip, spreekt men van een hallenkerk. De afdekking van een zijbeuk is vaak een lessenaarsdak. De plattegrond van een zijbeuk is meestal recht, maar kan ook om het koor heen lopen, wat een kooromgang wordt genoemd.
Toepassing buiten kerken
Naast kerken kunnen zijbeuken ook voorkomen in andere typen gebouwen. Voorbeelden hiervan zijn middeleeuwse hallen, markthallen, boerderijen en schuren. Bij een Oldambster boerderij bijvoorbeeld, kan de schuur drie beuken hebben: een hoge middenbeuk voor opslag en dorsen, en twee lagere zijbeuken, waarvan één dienst deed als grupstal voor koeien en de andere voor wagens.
Constructieve aspecten
De scheiding tussen middenbeuk en zijbeuken door middel van pijlers en zuilen, verbonden door scheibogen, is essentieel voor de constructie. Vooral in de romaanse en gotische bouwkunst was het van belang om de krachten van de hogere middenbeuk en de lagere zijbeuken goed te verdelen. Hierbij kon een alternerend stelsel worden toegepast, waarbij zware pijlers en lichte zuilen elkaar afwisselen om de druk van de gewelven op te vangen en te verdelen.
Vergelijkbare termen
Middenschip
Gebruikte bronnen: