Voetmaten
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Voetmaten zijn historische lengtematen die in verschillende regio's werden gebruikt, onder andere in de bouw en bij landmeting, voordat het metrieke stelsel werd ingevoerd.
Omschrijving
Voetmaten waren traditionele lengte-eenheden die, voordat het metrieke stelsel algemeen werd ingevoerd, in gebruik waren. De precieze lengte van een voetmaat kon sterk variëren per stad of regio. In Nederland was de Rijnlandse voet een veelgebruikte maat, maar er bestonden ook bijvoorbeeld de Amsterdamse, Rotterdamse of Bossche voet. Deze maten werden toegepast in diverse contexten, waaronder de bouw van gebouwen, de scheepsbouw en de landmeting. Naast lengtemaat kon 'voet' ook een oppervlaktemaat zijn, wat bijdroeg aan de complexiteit van deze oude stelsels. De invoering van het metrieke stelsel had tot doel om eenheid te brengen in deze uiteenlopende maten.
Regionale verschillen en overgang naar metriek stelsel
De lengte van een voetmaat was niet overal gelijk; er bestonden aanzienlijke regionale verschillen. Dit gebrek aan uniformiteit leidde tot verwarring en bemoeilijkte handel en samenwerking over grotere afstanden. Met de invoering van het metrieke stelsel, beginnend in de 19e eeuw, werden de oude, lokale matenstelsels geleidelijk vervangen door gestandaardiseerde eenheden zoals de meter. Hoewel de voetmaten in de dagelijkse praktijk grotendeels verdwenen zijn, komen ze nog wel voor in historische documenten, oude bestektekeningen en soms nog in specifieke vakgebieden of uitdrukkingen. Tussen 1820 en 1870 werden in Nederland overgangsmaten gebruikt, zoals de 'Nederlandse el' die gelijk was aan een meter, onderverdeeld in 'palmen' (decimeters) en 'duimen' (centimeters), om de bevolking te laten wennen aan het nieuwe systeem.
Voorbeelden van historische voetmaten in Nederland
Enkele voorbeelden van historische voetmaten die in Nederland werden gebruikt, zijn de Amsterdamse voet (ongeveer 0,2831 meter), de Rijnlandse voet (ongeveer 0,3140 meter), de Rotterdamse voet (ongeveer 0,2823 meter), de Bossche voet (ongeveer 0,287 meter) en de Blooise voet (ongeveer 0,301 meter). Ook in de scheepsbouw werden specifieke voetmaten gehanteerd, zoals de Wezelse voet.
Vergelijkbare termen
Meter
Gebruikte bronnen: