Vakwerkboerderij
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een vakwerkboerderij is een traditioneel boerderijtype waarbij de wanden worden gevormd door een dragend houten raamwerk met vullingen van leem, vlechtwerk of baksteen.
Omschrijving
Vakwerk is een bouwwijze waarbij houten balken en stijlen een dragende structuur vormen. Bij vakwerkboerderijen worden de ruimtes tussen dit houten skelet, de zogenaamde 'vakken', opgevuld. Oorspronkelijk gebeurde dit vaak met vlechtwerk van twijgen (vitselwerk) dat werd afgesmeerd met een mengsel van leem, stro en soms dierlijke mest. Later werden de vakken ook opgevuld met baksteen. In Nederland komt vakwerkbouw van oudsher vooral voor in het Zuid-Limburgse Heuvelland en delen van Oost-Nederland, waar leem en hout direct beschikbaar waren. Vakwerkboerderijen worden gezien als waardevol cultureel erfgoed en zijn in Zuid-Limburg een kenmerkend gezicht in het landschap.
Constructie en Materialen
De constructie van een vakwerkboerderij bestaat uit een houten geraamte van stijlen, regels en schoren. Dit houten skelet staat vaak op een basement van steen. De open vakken tussen de houten delen werden traditioneel opgevuld met materialen die lokaal beschikbaar waren. Dit kon vlechtwerk van wilgentenen zijn, bestreken met leem vermengd met stro of mest. Ook baksteen werd later gebruikt als vulling. Leem had als voordeel dat het goedkoper en gemakkelijker te hanteren was. De schouw van de haard en de kelders werden wel in steen uitgevoerd, net als de voetmuren. Het houtwerk werd vroeger vaak geteerd en de leemvlakken gewit.
Verspreiding in Nederland
In Nederland zijn vakwerkboerderijen historisch gezien vooral te vinden in het Zuid-Limburgse Heuvelland. De beschikbaarheid van hout en leem in deze regio speelde een belangrijke rol bij de ontwikkeling van deze bouwstijl. Plaatsen zoals Mechelen, Epen en Slenaken staan bekend om hun vakwerkhuizen en -boerderijen.
Vergelijkbare termen
Vakwerkhuis
Gebruikte bronnen: