Vakwerkarchitectuur
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Vakwerkarchitectuur, ook wel vakwerkbouw genoemd, is een bouwstijl waarbij de dragende constructie bestaat uit een zichtbaar frame van houten balken, waarvan de ruimtes worden opgevuld met andere materialen.
Omschrijving
Vakwerkbouw is een constructiemethode waarbij muren worden opgebouwd uit een dragende structuur van houten balken, zoals verticale stijlen en horizontale regels. De open ruimtes tussen de balken, ook wel 'vakken' genoemd, worden traditioneel opgevuld met materialen die lokaal beschikbaar waren, zoals vlechtwerk bekleed met een mengsel van leem en stro, of baksteen. Deze bouwwijze, die teruggaat tot vóór de Romeinse tijd, was eeuwenlang een belangrijk alternatief voor bouwen met steen, vooral in gebieden waar hout en leem volop aanwezig waren. Het zichtbare houten skelet is een kenmerkend aspect van deze bouwstijl.
Materialen en invulling
De houten balken die het vakwerk vormen, zijn vaak van eikenhout, hoewel ook douglas of lariks gebruikt kan worden, afhankelijk van de kosten en milieueisen. De invulling van de vakken bestaat traditioneel uit vitselstek, een vlechtwerk van twijgen (zoals wilg, eik, vuilboom of hazelaar) bestreken met leem en stro. Later werd ook baksteen veel gebruikt voor de invulling. De kleur van het houten skelet is vaak de natuurlijke kleur van het hout, donkerbruin of zwart (vroeger geteerd), terwijl het pleisterwerk (op het vlechtwerk) meestal wit is.
Geschiedenis en verspreiding
De bloeiperiode van de vakwerkbouw lag tussen de 13e en 17e eeuw. Het was een relatief goedkope en snelle manier om stevige gebouwen te realiseren in gebieden waar natuursteen minder voorhanden of betaalbaar was. De techniek werd wijdverbreid toegepast in Noord-, Midden- en Oost-Europa. In Nederland komt vakwerkbouw vooral voor in Limburg, terwijl in Oost-Nederland vaker rechthoekige vakwerken zonder schoren werden toegepast. Vanaf de 14e eeuw nam het bouwen met baksteen, mede vanwege een lager brandrisico, in populariteit toe en verdrong het de vakwerkbouw in veel gebieden. Tegenwoordig wordt vakwerkbouw als nieuwbouw minder toegepast, maar de techniek wint weer aan belang vanuit ecologisch oogpunt, passend binnen de trend naar bouwen met hernieuwbare materialen.
Gebruikte bronnen: