Terp
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een terp is een kunstmatig opgeworpen heuvel in laaggelegen gebieden, zoals langs de kust of rivieren, die bedoeld is om bewoning, vee en landbouw te beschermen tegen overstromingen.
Omschrijving
Terpen zijn door mensen aangelegde verhogingen in het landschap die dienen als veilige woon- of vluchtplaats bij hoge waterstanden veroorzaakt door getijden of rivieroverstromingen. Deze heuvels, ook bekend onder namen als wierde (Groningen), werf (Noord-Holland) of vliedberg (Zeeland), werden in het kustgebied al vanaf de 4e eeuw v.Chr. opgeworpen met materialen zoals huisvuil, mest en kwelderzoden. Terpen werden in de loop der tijd vaak meerdere malen verhoogd, waarbij kleine huisterpen met slechts één woning uitgroeiden tot grotere dorpsterpen met meerdere boerderijen. De bouw van terpen in Friesland, Groningen en Drenthe eindigde rond 1200 met de aanleg van dijken. Ondanks dat veel terpen in de loop der tijd zijn afgegraven voor vruchtbare grond, zijn er nog steeds honderden terpen als archeologisch rijksmonument beschermd.
Functie en Inrichting
Terpen werden aangelegd op natuurlijke verhogingen in het landschap, zoals kreekruggen. De vorm is meestal circulair en de hoogte varieert, waarbij de hoogste terp van Nederland in Hogebeintum (Friesland) ligt met een hoogte van 8,80 meter boven NAP. Op het hoogste punt van de terp bevond zich vaak een drinkwaterdobbe, een poel met zoet regenwater. De boerderijen werden vaak in een cirkel rond de dobbe gebouwd, waarbij de akkers op de hogere delen aan de rand van de terp lagen en de weilanden op de lager gelegen kwelders. Vee werd vaak rond de terp geleid via een 'ossengang'.
Archeologische Waarde
Terpen hebben een belangrijke archeologische waarde vanwege de bewoningsresten die erin gevonden worden, zoals aardewerk, gereedschappen en skeletten. Deze vondsten geven inzicht in de leefwijze van vroegere bewoners en de geschiedenis van het gebied. Opgravingen op terpen, zoals die in Wijnaldum-Tjitsma, hebben bijgedragen aan de kennis over bewoning en activiteiten in verschillende periodes. Veel terpen zijn aangewezen als archeologisch rijksmonument om ze te beschermen tegen verdere afgraving en om hun historische waarde te behouden.
Vergelijkbare termen
Wierde
Gebruikte bronnen: