Taigh Dubh
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Taigh Dubh, ook bekend als Scottish blackhouse, is een traditioneel Schots woonhuis, kenmerkend voor de Hooglanden en de Hebriden, oorspronkelijk gebouwd met lokaal beschikbare materialen zoals steen, turf en riet.
Omschrijving
Taigh Dubh is de Schots-Gaelische term voor 'zwart huis'. Deze traditionele huizen, die in Ierland, de Hebriden en de Schotse Hooglanden voorkwamen, werden doorgaans gebouwd met dubbele, droog gestapelde stenen muren, opgevuld met aarde. Het dak bestond uit houten spanten bedekt met turf en stro of riet. Een centraal gelegen open haard diende voor verwarming en koken. Opvallend is het ontbreken van een schoorsteen; de rook ontsnapte door het rieten dak, wat leidde tot roetaanslag aan de binnenzijde. Mensen en vee leefden onder hetzelfde dak, gescheiden door een wand. De muren waren relatief laag en vaak even breed als hoog, met afgeronde hoeken.
Oorsprong van de naam
De naam 'blackhouse' (Taigh Dubh) heeft mogelijk meerdere oorsprongen. Een verklaring, vooral op het Isle of Lewis, is het onderscheid met nieuwere huizen met witgepleisterde muren, 'white houses' (Taigh Geal) genoemd. Een andere mogelijke oorsprong ligt in de fonetische gelijkenis tussen 'dubh' (zwart) en 'tughadh' (riet/stro), waardoor 'rietgedekt huis' verward kon worden met 'zwart huis'. De roetaanslag door het ontbreken van een schoorsteen heeft waarschijnlijk ook bijgedragen aan de naam.
Bouwkenmerken en evolutie
De muren van een Taigh Dubh waren doorgaans opgebouwd uit twee droog gestapelde stenen wanden met een vulling van aarde of turf voor isolatie. De dikte van de muren kon oplopen tot 2 meter, met een taps toelopende bovenkant. De daken werden ondersteund door houten spanten, vaak van drijfhout, en bedekt met lagen turf en stro of riet. Later werden dunnere muren met kalkmortel geïntroduceerd. Hoewel de klassieke Taigh Dubh geen ramen of schoorsteen had, werden in latere versies soms kleine raampjes en in gemodificeerde vormen schoorstenen en gevels toegevoegd. De huizen waren lang en smal, meestal slechts één kamer breed. De laatste traditionele Taigh Dubh's werden tot in de jaren zeventig van de 20e eeuw bewoond, totdat nieuwe gezondheidsvoorschriften de scheiding van woon- en stalgedeelte vereisten. Tegenwoordig zijn er gerenoveerde Taigh Dubh's die als vakantiewoningen worden gebruikt, en er worden moderne interpretaties gebouwd.
Vergelijkbare termen
Zwarte huizen |
Dark Cottage |
Schotse cottage
Gebruikte bronnen: