Stuwmeer
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een stuwmeer is een kunstmatig of vergroot natuurlijk meer dat ontstaat achter een stuwdam in een rivier of vallei, of door uitgraving en/of de aanleg van dijken, en dient als wateropslag.
Omschrijving
Stuwmeren, ook wel stuwbekkens of vergaarkommen genoemd, worden gecreëerd om water op te slaan. Dit kan door een dam, zoals een stuwdam, in een rivier of beek te bouwen, waardoor het water wordt tegengehouden en een waterbekken ontstaat. Ze kunnen echter ook ontstaan door het regelen van een waterloop die een bestaande watermassa afvoert, of door het uitgraven van een vlak gebied en/of het construeren van damwanden en dijken. Een stuwmeer fungeert als reservoir voor water, en kan ook gebruikt worden voor de opslag van koolwaterstoffen of gas. Stuwmeren zijn essentieel voor waterbeheer en kunnen verschillende doelen dienen, zoals het opwekken van hydro-elektrische energie, het reguleren van waterafvoer om overstromingen te voorkomen, het verzekeren van een stabiele wateraanvoer en het opslaan van water voor irrigatie of drinkwatervoorziening. Bij de aanleg van een stuwmeer moet rekening gehouden worden met factoren zoals geologie, hydrologie en mogelijke milieueffecten, zoals het verlies van habitats en de verplaatsing van bewoners.
Toepassingen en functies
Stuwmeren hebben diverse belangrijke toepassingen. Een primaire functie is vaak het opwekken van hydro-elektrische energie door middel van waterkrachtcentrales. Hierbij zorgt het hoogteverschil dat door de dam wordt gecreëerd (waterverval) ervoor dat vallend water turbines aandrijft die elektriciteit opwekken. Daarnaast spelen stuwmeren een cruciale rol bij waterregulatie, waaronder het voorkomen van overstromingen door het bufferen van overtollig water en het garanderen van wateraanvoer in droge periodes voor irrigatie en drinkwatervoorziening. In Nederland functioneert het IJsselmeergebied in de zomermaanden als een soort stuwmeer op zeeniveau voor de opslag van zoetwater uit de IJssel, dat gebruikt wordt voor onder andere peilhandhaving en het tegengaan van verzilting. Ook kunnen stuwmeren gebruikt worden voor energieopslag, waarbij water in tijden van energieoverschot omhoog gepompt wordt naar een hoger gelegen bekken om later bij piekvraag weer te worden gebruikt voor energieopwekking (pompaccumulatie).
Natuurlijke en kunstmatige stuwmeren
Hoewel vaak gedacht wordt aan door de mens aangelegde waterbekkens achter een dam, kunnen stuwmeren ook op natuurlijke wijze ontstaan. Dit gebeurt wanneer de loop van een rivier wordt onderbroken door bijvoorbeeld een aardverschuiving, sneeuwlawine of ijsvorming. Deze natuurlijke stuwmeren kunnen echter na verloop van tijd doorbreken door de druk van het opgebouwde water. Kunstmatige stuwmeren worden doelbewust aangelegd met een stuwdam en hebben meestal een gecontroleerde afvoer.
Vergelijkbare termen
Stuwdam
Gebruikte bronnen: