Stupa
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een stupa is een boeddhistisch monument, oorspronkelijk een grafheuvel met relieken van de Boeddha of andere heilige personen, dat dient als een plaats van pelgrimage en meditatie.
Omschrijving
Een stupa is een belangrijk bouwwerk binnen het boeddhisme. De structuur is doorgaans halfrond of koepelvormig en rust op een vierkante basis. De vorm van de stupa is mogelijk afgeleid van pre-boeddhistische grafheuvels in India. Vroege stupa's bevatten delen van de as van de Boeddha, waardoor de stupa geassocieerd raakte met het lichaam van de Boeddha. Door de as van de Boeddha aan de heuvel toe te voegen, werd deze 'geactiveerd' met de energie van de Boeddha zelf. Naast het bewaren van relieken, dient de stupa ook als een object van aanbidding en symboliseert het Boeddha's 'parinirvana' (het einde van de cyclus van lijden) en zijn eeuwige lichaam. Met de verspreiding van het boeddhisme in Azië ontwikkelde de stupa zich verder, onder andere tot de pagode, hoewel er tegenwoordig nauwelijks onderscheid wordt gemaakt tussen een stupa en een pagode, waarbij de laatste vaker verwijst naar gebouwen in Oost-Azië.
Bouwkundige Elementen
De basisstructuur van een stupa bestaat vaak uit een vierkant platform, de 'medhi'. Hierop bevindt zich een halfronde structuur die een reliekkastje kan bevatten. De medhi wordt soms omringd door een 'vedika' (omheiningsmuur) en er kan een 'pradakshina path' (rondgang) zijn tussen de medhi en de vedika. Bovenop de halfronde structuur bevindt zich vaak een 'harmika' (een vierkant, omheind platform) gevolgd door één of meerdere 'chatris' (parasolachtige structuren) die de 'axis mundi' (as van de wereld) symboliseren. De drie cirkelvormige parasols symboliseren de 'Drie Juwelen' van het boeddhisme: de Boeddha, de dharma (boeddhistische leer) en de sangha (monastieke gemeenschap).
Symboliek
De vorm van de stupa zelf heeft ook symbolische betekenissen. Vroege stupa's, met hun koepelvorm, werden gezien als een voorstelling van een persoon in meditatie, vergelijkbaar met de houding van de Boeddha toen hij verlichting bereikte. De basis kan zijn gekruiste benen in meditatie (padmasana) voorstellen, het middelste deel zijn lichaam, en de top met de paal en omheining zijn hoofd. De stupa vertegenwoordigt de vijf gezuiverde elementen.
Vergelijkbare termen
Cenotaaf
Gebruikte bronnen: