Spaan
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een spaan is in de bouwkunde enerzijds een stukje afgeschaafd materiaal, zoals hout of metaal, en anderzijds een stuk handgereedschap met een blad en een steel, gebruikt voor diverse afwerkingsklussen.
Omschrijving
In de bouwkunde kent het woord 'spaan' twee betekenissen. De eerste betekenis is vergelijkbaar met 'spaander': een dun, langwerpig stukje materiaal dat vrijkomt bij bewerkingen zoals schaven, frezen, zagen of draaien van materialen zoals hout, metaal of kunststof. Deze spaanders zijn een bijproduct van het verspanen. Bij houtbewerking kunnen de spaanders lang en krullend zijn, terwijl ze bij metaalbewerking kleiner en scherper kunnen uitvallen. Spaanders worden vaak opgevangen voor hergebruik, bijvoorbeeld als grondstof voor spaanplaat, of afgevoerd.
De tweede belangrijke betekenis van 'spaan' in de bouw verwijst naar handgereedschap. Dit gereedschap bestaat uit een blad (vaak van metaal of kunststof) met een steel of handvat. Spanen worden gebruikt voor diverse afwerkingswerkzaamheden, zoals het aanbrengen, verdelen, gladstrijken of polijsten van materialen zoals pleister, stucwerk, beton of voegmiddelen.
Soorten spanen (gereedschap)
Binnen de gereedschapsspanen bestaan verschillende soorten, afhankelijk van de toepassing. Enkele voorbeelden zijn:
* Pleisterspaan: Gebruikt voor het aanbrengen en gladstrijken van pleister en stucwerk.
* Raapspaan: Heeft een dikker blad dan een pleisterspaan en wordt gebruikt voor het aanbrengen van grovere mortellagen, zoals kalkmortel.
* Opzetspaan: Een plaat met een handvat in het midden, gebruikt om gips op te zetten en te verdelen over grotere oppervlakken.
* Betonspaan (of vlinder): Een machine of handgereedschap gebruikt voor het gladmaken, compacteren en afwerken van betonoppervlakken.
* Japanse spaan: Een compact en flexibel metalen gereedschap voor precisiewerk en het aanbrengen van fijne details.
Spaanplaat
Spaanplaat is een plaatmateriaal vervaardigd uit kleine houtspaanders die onder hoge druk worden geperst en gebonden met een organisch bindmiddel, zoals kunsthars. Ook andere materialen zoals stro kunnen worden gebruikt. Spaanplaat wordt veel toegepast in de meubelindustrie en de bouw, zowel in de woning- als utiliteitsbouw, en ook in carrosseriebouw. De kwaliteit hangt onder meer af van de dichtheid en grootte van de spaanders. Spaanplaat gemaakt van 100% herwonnen hout draagt bij aan duurzaam bouwen.
Vergelijkbare termen
Spaanplaat
Gebruikte bronnen: