Schuilkerk
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een schuilkerk is een kerkgebouw dat van buitenaf niet herkenbaar is als kerk.
Omschrijving
Schuilkerken, ook wel huiskerken genoemd, kwamen in Nederland veel voor tijdens de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In deze periode was de Hervormde Kerk de staatskerk en werden andere geloofsgemeenschappen, zoals katholieken, lutheranen, remonstranten en doopsgezinden, gedoogd, mits zij hun religieuze bijeenkomsten hielden in gebouwen die niet als kerk herkenbaar waren. Deze gebouwen konden zich bevinden in woningen, pakhuizen of schuren. Op het platteland hadden schuilkerken vaak het uiterlijk van een schuur en werden daarom ook wel schuurkerken genoemd. Aanvankelijk waren schuilkerken vaak provisorisch ingericht, maar later volgde de inrichting de smaak van die tijd, waarbij katholieke schuilkerken soms in barokke stijl werden ingericht. Om meer zitplaatsen te creëren in de beperkte ruimte van stedelijke schuilkerken, werden er vaak galerijen aangebracht.
Historische context
De periode van de schuilkerken in Nederland kwam formeel ten einde in 1798 met de invoering van godsdienstvrijheid tijdens de Franse Tijd. Met de grondwetswijziging van 1848 kregen kerken verdere zeggenschap over de bouw van hun godshuizen. Desondanks zijn er in landen waar christenvervolging plaatsvindt, nog steeds schuilkerken te vinden.
Voorbeelden
Een bekend voorbeeld van een voormalige schuilkerk is Museum Ons' Lieve Heer op Solder in Amsterdam. Dit betreft een voormalige rooms-katholieke schuilkerk. Andere voorbeelden zijn de Oud-Katholieke Maria Magdalena kerk in Zaandam en de Oud-Katholieke Schuilkerk in Krommenie. In Utrecht was er een katholieke schuilkerk die later een oud-katholieke kerk werd en momenteel als grand café in gebruik is.
Vergelijkbare termen
Verborgen kerk
Gebruikte bronnen: