Schroefvijzel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een schroefvijzel is een mechanisme, vaak een schroef van Archimedes of een schroefstempel, gebruikt voor het verticaal of schuin verplaatsen van materialen zoals water of stortgoederen, of voor het heffen en ondersteunen van zware lasten in de bouw.
Omschrijving
De schroefvijzel kent diverse toepassingen in de bouw en waterbouwkunde. Enerzijds is het een principe gebaseerd op de schroef van Archimedes, gebruikt voor het omhoog transporteren van vloeistoffen, slurries of poeders binnen een buis of goot. Dit wordt vaak een schroeftransporteur of vijzelpomp genoemd en vindt toepassing bij waterbeheer (gemalen, poldermolens) en het transport van bulkmaterialen zoals cement, zand, granen of afvalstoffen. Anderzijds kan een schroefvijzel verwijzen naar een schroefstempel, een hefwerktuig op basis van een schroefvormige spil, gebruikt voor het ondersteunen, omhoog brengen (vijzelen) of op spanning brengen van constructies, zoals bij funderingsherstel, bruggenbouw of het waterpas stellen van machines.
Toepassingen en soorten
De term schroefvijzel kan verschillende mechanieken aanduiden. De 'Schroef van Archimedes' of vijzelpomp wordt gebruikt om water of andere materialen verticaal of schuin omhoog te verplaatsen. Historisch werd deze al door de oude Grieken ingezet voor het transport van water en tegenwoordig vindt dit principe toepassing in gemalen, poldermolens (zoals de tjasker) en als schroeftransporteur voor diverse bulkmaterialen in industrie en landbouw. Een andere toepassing is de schroefstempel, een type vijzel die fungeert als hefwerktuig. Deze mechanische vijzels worden gebruikt voor het optillen, ondersteunen of op spanning brengen van zware objecten en constructies. Ze zijn nauwkeuriger te verstellen dan bijvoorbeeld hydraulische krikken en worden ingezet bij onder andere funderingsherstel, het opvijzelen van gebouwen, in de scheepsbouw en bij het waterpas stellen van machines.
Werking
De werking van een schroefvijzel als schroeftransporteur berust op een roterende spiraalvormige schroef binnen een vaste buis of goot. De draaiende beweging van de schroef duwt het materiaal voort. Bij een schroefvijzel als hefwerktuig, de schroefstempel, wordt door het draaien aan een spil met schroefdraad een verticale beweging gerealiseerd. Dit maakt het mogelijk om met relatief weinig kracht zware lasten te heffen, te ondersteunen of nauwkeurig te positioneren.
Vergelijkbare termen
Vijzel
Gebruikte bronnen: