Schortjesarchitectuur
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Schortjesarchitectuur is een (spot)naam voor een manier van bouwen, voornamelijk in de periode 1920-1935 in Amsterdam-Zuid, waarbij architecten zich voornamelijk richtten op het ontwerp van de voorgevel, terwijl de plattegronden en overige gevels door anderen werden uitgewerkt.
Omschrijving
De term 'schortjesarchitectuur' ontstond als een enigszins oneerbiedige benaming, met name gebruikt door architecten van de Nieuwe Zakelijkheid, voor de werkwijze binnen met name de Amsterdamse School. In deze periode, met name in Amsterdam-Zuid, kregen architecten vaak de opdracht om enkel de representatieve voorgevel te ontwerpen. Dit gebeurde onder meer omdat de Schoonheidscommissie de plannen dan sneller goedkeurde. Critici vonden dat hierdoor de aandacht vooral uitging naar het exterieur en minder naar de functionaliteit en indeling van de woningen zelf. De naam verwijst naar de gevel als een 'schort' of 'facade' die over de rest van het gebouw heen hangt, zonder noodzakelijke constructieve samenhang met het binnenwerk. Dit contrasteerde met de idealen van een integrale aanpak waarbij interieur en exterieur eenS geheel vormen.
Context en voorbeelden
Deze aanpak kwam veel voor bij de bouw van particuliere woningen in Amsterdam-Zuid in de periode na 1921. De architecten van de Amsterdamse School mochten vaak alleen de gevels ontwerpen, terwijl bouwondernemers of aannemers het binnenwerk en de achtergevels voor hun rekening namen. Een vroeg voorbeeld waarbij wel sprake was van een integrale benadering binnen de Amsterdamse School is het Scheepvaarthuis in Amsterdam. De term 'schortjesarchitectuur' wordt soms ook in bredere zin gebruikt voor façadearchitectuur waarbij weinig verband bestaat tussen de voorgevel en de rest van het gebouw.
Vergelijkbare termen
Overstekende gevels
Gebruikte bronnen: