Proportie
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Proportie in de bouwkunde en architectuur verwijst naar de harmonieuze verhouding in grootte tussen de verschillende onderdelen van een gebouw en ten opzichte van het geheel.
Omschrijving
Proportie is een essentieel ontwerpprincipe in de architectuur dat al in de klassieke oudheid werd toegepast om esthetiek en balans te creëren. Het gaat hierbij om de onderlinge relatie van afmetingen van bouwelementen, zoals de hoogte van een zuil ten opzichte van de breedte, of de grootte van ramen in verhouding tot de gevel. Een goed geproportioneerd gebouw wordt als visueel aantrekkelijk en evenwichtig ervaren. Historisch gezien baseren architecten zoals Vitruvius en later in de Renaissance architecten als Leon Battista Alberti hun ontwerpen op vaste proporties, soms afgeleid van het menselijk lichaam of wiskundige reeksen zoals de gulden snede.
Historische systemen en toepassing
Al in de klassieke architectuur werd gewerkt met modules, algemeen aanvaarde maten die gebruikt werden om de verhoudingen tussen verschillende delen van een gebouw te bepalen. Vitruvius beschreef reeds het concept van 'ordinatio', wat schoonheid door universele proporties inhield. In de Renaissance werden deze ideeën verder uitgewerkt en werd de term 'commodulatio' gebruikt voor de harmonieuze structuur van een gebouw. Proportiesystemen, waarbij elk onderdeel in een vaste verhouding staat tot de overige delen, werden een centraal thema. Naast het menselijk lichaam, dat als basis diende voor bepaalde maatreeksen en de gulden snede, speelden ook bouworden een rol. De keuze voor een bepaalde bouworde kon de grondverhoudingen en daarmee de proporties van een gebouw bepalen. Een voorbeeld van een specifiek proportiesysteem is de Modulor van Le Corbusier, gebaseerd op de menselijke maat en de gulden snede.
Vergelijkbare termen
Schaal
Gebruikte bronnen: