Praetorium
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Het praetorium was oorspronkelijk de tent van een Romeinse generaal in een legerkamp, later de benaming voor het hoofdkwartier, de residentie van een provinciaal gouverneur, of het keizerlijk hoofdkwartier.
Omschrijving
De term 'praetorium' is afgeleid van 'praetor', een Romeinse magistraat. Oorspronkelijk duidde het de tent van de aanvoerder aan binnen een Romeins legerkamp (castrum of castellum). Hier werden onder andere krijgsraden gehouden, wat bijdroeg aan de administratieve en juridische betekenis van de term. Na verloop van tijd evolueerde de betekenis en werd praetorium gebruikt voor de residentie van de gouverneur (procurator) van een Romeinse provincie, en voor het keizerlijk hoofdkwartier. Binnen een permanent militair kamp kon het praetorium een aanzienlijk stenen gebouw zijn. De indeling kon bestaan uit open binnenhoven, vergelijkbaar met het atrium en peristylium van een Romeins huis. Er konden specifieke ruimtes zijn voor officiële zaken en soms werden schema's van belastingen en heffingen in de muren van publieke ruimtes gekerfd.
Toepassingen en voorbeelden
Het praetorium bevond zich vaak in het centrum van een Romeins fort, nabij de principia (het hoofdkwartier). De commandantswoning was aanzienlijk luxueuzer dan de verblijven van de gewone soldaten, wat het sociale onderscheid binnen het Romeinse leger weerspiegelde. In sommige gevallen namen Romeinse gouverneurs hun intrek in bestaande paleizen van lokale heersers in veroverde gebieden. Een bekend voorbeeld in Nederland is Praetorium Agrippinae in Valkenburg, een Romeins grensfort aan de Neder-Germaanse Limes. De archeologische resten van het praetorium in Keulen, de residentie van de gouverneur van Germania Inferior, zijn het grootste en best onderzochte Romeinse gebouw langs de Rijn. Het praetorium wordt in het Nieuwe Testament ook genoemd als de plaats waar Jezus werd berecht, vermoedelijk het paleis van Herodes in Jeruzalem dat door Pontius Pilatus werd gebruikt.
Vergelijkbare termen
Residentie
Gebruikte bronnen: