Pen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een pen is een uitstekend deel aan een houten element dat bedoeld is om in een corresponderend gat in een ander element te passen, vaak gebruikt in houtverbindingen zoals de pen-en-gatverbinding.
Omschrijving
In de bouwkunde, en specifiek in de houtbouw, verwijst een pen naar het versmalde of uitstekende uiteinde van een houten onderdeel. Dit uitstekende deel wordt in een gat, ook wel tapgat of opening genoemd, in een ander houten element gestoken. De combinatie van pen en gat vormt een sterke houtverbinding die al eeuwenlang wordt toegepast in constructies zoals kozijnen, trappen en balklagen. De pen-en-gatverbinding kan zichtbaar (open of doorgaand) of onzichtbaar (gesloten of blind) worden uitgevoerd. Soms wordt de verbinding extra gezekerd met houten nagels, zoals toognagels, of met wiggen. Naast houtverbindingen kan de term 'pen' ook voorkomen bij bepaalde gereedschappen, zoals een kraspen voor het aftekenen op diverse materialen, of bij specifieke metalen pennen die in andere contexten worden gebruikt voor verbindingen.
Toepassingen in houtverbindingen
De pen-en-gatverbinding is een van de oudste en meest gebruikte technieken in houtconstructies. Het wordt vaak toegepast in dragende structuren zoals daken, vloeren en trappen, maar ook in meubel- en kozijnconstructies. De verbinding zorgt voor een stevige en stabiele constructie. Bij de pen wordt doorgaans aan beide kanten een deel van het hout weggehaald, zodat de dikte van de pen ongeveer een derde van de oorspronkelijke houtdikte bedraagt. Deze verbinding kan verstevigd worden met houtlijm of door het gebruik van toognagels of wiggen.
Verschillende soorten pennen en gerelateerde termen
Naast de pen als onderdeel van een houtverbinding, zijn er andere bouwkundige of gerelateerde termen waarin 'pen' voorkomt. Een deuvel is bijvoorbeeld een (meestal) houten ronde pen die gebruikt wordt voor onzichtbare verbindingen in hout. Een treknagel kan ook worden omschreven als een pen, vaak van eikenhout, die gebruikt wordt om bijvoorbeeld een kesp aan een heipaal te verbinden bij bepaalde funderingsmethoden. Een kraspen is een gereedschap, een dunne stalen pen, gebruikt om lijnen te krassen of af te tekenen op materialen zoals hout, metaal of baksteen. In een andere context kan 'pen' verwijzen naar een onderdeel van elektrisch materiaal, zoals een pilotpen bij CEE-stekkers.
Vergelijkbare termen
gat-en-penverbinding
Gebruikte bronnen: