Palendijk
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een palendijk is een dijkversterking of waterkering die primair is opgebouwd uit een rij houten palen, vaak om een aarden dijk te beschermen tegen erosie door water.
Omschrijving
Palendijken werden historisch gebruikt, met name in waterrijke gebieden zoals rond de voormalige Zuiderzee (het huidige IJsselmeer), om dijken te beschermen tegen de krachten van het water, zoals golfslag en afkalving. De constructie bestaat uit dicht naast elkaar geplaatste houten palen, oorspronkelijk vaak van eikenhout, die de dijk aan de waterzijde verstevigen. Deze palen konden onderling verbonden zijn en verankerd in de grond. Vanaf de 15e eeuw werden dijken in Nederland op diverse plaatsen versterkt met dergelijke paalconstructies toen bleek dat enkel aarden dijken onvoldoende bescherming boden. Een belangrijk nadeel van houten palendijken, met name in zout water, was de aantasting door paalwormen. Dit leidde in de 18e eeuw tot het bezwijken van veel palendijken, waarna alternatieve versterkingen zoals stromatten, rietmatten of later natuursteen en beton werden toegepast.
Historische context en kwetsbaarheid
De aanleg van palendijken rond de Zuiderzee begon vanaf de 15e eeuw om aarden dijken te versterken. Deze houten constructies boden bescherming, maar waren kwetsbaar voor de paalworm. Dit schelpdier boorde gaten in het hout, waardoor de palen verzwakten en de dijk onvoldoende bescherming bood. Na de uitbraak van de paalworm na 1730 moesten veel palendijken vervangen worden door dijken die met andere materialen zoals steen werden versterkt.
Huidige voorbeelden
Hoewel de oorspronkelijke houten palendijken grotendeels verdwenen zijn door de paalworm en de aanleg van de Afsluitdijk (waardoor de Zuiderzee zoet werd), zijn er op verschillende plaatsen reconstructies te zien. Een voorbeeld hiervan is een nagebouwde palendijk bij Bunschoten-Spakenburg, waar aan het Eemmeer een reconstructie is aangelegd aan de hand van oude tekeningen. Ook bij het voormalige eiland Schokland zijn nog sporen van palendijken in de bodem te vinden.
Vergelijkbare termen
Damwand
Gebruikte bronnen: