Niche
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een niche, in de bouwkunde ook wel nis genoemd, is een ondiepe uitsparing in een wand of muur, vaak bedoeld voor het plaatsen van een object zoals een beeld, vaas, of urn, of voor decoratieve doeleinden.
Omschrijving
Nissen worden toegepast in zowel binnen- als buitenmuren en kunnen diverse vormen en afmetingen hebben. Ze dienen als architectonisch element om een muur te verlevendigen. De Romeinen pasten nissen reeds toe. Naast decoratie kunnen nissen ook functioneel zijn, zoals vroeger een kaarsnis voor verlichting. Voorbeelden van nissen zijn uitsparingen voor beelden in kerken of, historisch gezien, kaarsnissen in woningen.
Etymologie
Het woord 'nis' is afgeleid van het Middelfranse 'niche', wat 'holle ruimte in een muur' betekent. Dit komt waarschijnlijk van het werkwoord 'nicher' (een nest bouwen), wat weer is ontwikkeld uit het vulgair Latijnse 'nidicare' (nest), afkomstig van het Latijnse 'nidus' (nest).
Soorten en Toepassingen
In de bouwkunde kent men verschillende soorten nissen en vergelijkbare uitsparingen. Een aedicula is een stenen versiering in nis-vorm, een apsis is een grote koornis in een kerk, en een blinde nis of blindnis is een nis die enkel aanwezig lijkt. Columbarium verwijst naar een grafruimte met nissen voor urnen, terwijl een exedra een diepe halfronde nis is die in de Griekse en Romeinse oudheid werd gebruikt voor discussies. Historisch werden nissen ook gebruikt als kaarsnis of blakernis voor verlichting, vaak met een specifieke boogvorm aan de bovenzijde voor stevigheid en om roetaanslag te verminderen. Ook komen nissen voor als mazier of maiziergat naast een haard voor benodigdheden.
Vergelijkbare termen
Alcove
Gebruikte bronnen: