Landschapselementen
Laatst bijgewerkt: 27-12-2025
Definitie
Landschapselementen zijn de afzonderlijke, herkenbare onderdelen van een landschap die gezamenlijk het uiterlijk, de structuur en de karakteristieke kenmerken van dat gebied bepalen.
Omschrijving
Deze elementen, die zowel natuurlijk als door de mens gevormd kunnen zijn, dragen bij aan de visuele en cultuurhistorische waarde van een landschap. Ze hebben vaak een historische achtergrond die de invloed van de mens op het landschap weerspiegelt. Naast hun esthetische en historische betekenis vervullen landschapselementen een cruciale landschapsecologische functie. Ze dienen als ecotopen binnen ecosystemen, bieden habitats voor diverse flora en fauna, en ondersteunen de biodiversiteit door onder meer schaduw, bescherming, nestgelegenheid en voedsel te bieden.
Typen Landschapselementen
Landschapselementen kunnen op verschillende manieren worden ingedeeld. Een veelgebruikte classificatie is op basis van hun vorm: puntvormig, lijnvormig en vlakvormig. Puntvormige elementen omvatten bijvoorbeeld dobben, solitaire bomen en grenspalen. Lijnvormige elementen zijn onder andere sloten, bermen, houtwallen, houtsingels, bomenrijen en kerkpaden. Vlakvormige elementen kunnen akkers, weilanden, terpen, begraafplaatsen, bosjes en hoogstamboomgaarden zijn. Een andere indeling onderscheidt elementen naar 'materiaal': groene (begroeiing), blauwe (watergerelateerd), rode (gebouwen) en bruine (aardkundige) elementen.
Functie en Behoud
Landschapselementen zijn van vitaal belang voor het versterken van de biodiversiteit, het aanpassen aan klimaatverandering en het behoud van de landschapsbeleving. Ze fungeren als groenblauwe verbindingsstructuren tussen natuurgebieden, waardoor planten en dieren zich kunnen verplaatsen en schuil-, nest- en voedselplekken vinden. Daarnaast leveren ze 'ecosysteemdiensten' zoals de opslag van CO2, waterregulatie, vermindering van hittestress en filtering van fijnstof. Veel van deze elementen zijn echter kwetsbaar en verdwijnen door moderne agrarische schaalvergroting, ruilverkaveling en verstedelijking. Het behoud, herstel en de aanleg van landschapselementen is daarom cruciaal en wordt gestimuleerd door diverse subsidies en beheerprogramma's, met name in het agrarische landschap.
Gebruikte bronnen: