Kruiskozijn
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kruiskozijn is een raamkozijn dat in vieren wordt gedeeld door een verticale middenstijl en een horizontale tussendorpel (ook wel kalf genoemd).
Omschrijving
Kruiskozijnen, ook wel kruisvensters genoemd, kunnen zowel van hout als natuursteen zijn. Dit type kozijn komt al voor in de 15e eeuw en werd oorspronkelijk vaak afgesloten met luiken. Later werd er steeds meer glas in geplaatst, soms in combinatie met luiken. De bovenste delen waren vaak voorzien van glas in lood, waarna vanaf ongeveer 1650 het glas in houten roeden werd gezet. In de zeventiende eeuw ontstonden kruiskozijnen waarbij de onderste ramen opengingen. Kruiskozijnen werden tot in de 17e eeuw toegepast in boerderijen, terwijl in steden eerder de overgang naar schuiframen plaatsvond. Bestaande kruiskozijnen zijn in de loop der tijd regelmatig aangepast of vervangen door bijvoorbeeld schuiframen.
Onderdelen en Varianten
Belangrijke onderdelen van een kruiskozijn zijn de middenstijl (verticale verdeling) en de tussendorpel of kalf (horizontale verdeling). Het kalf kan smaller, even breed of breder zijn dan de stijlen. De vier openingen die zo ontstaan, werden vroeger verschillend ingevuld; de bovenste twee vaak met glas (soms glas-in-lood) en de onderste twee oorspronkelijk met luiken. Een kloosterkozijn wordt beschouwd als een half kruiskozijn, waarbij de openingen boven elkaar liggen met bovenin glas en daaronder een luik. Een bolkozijn is een ander afgeleid type met twee openingen naast elkaar.
Vergelijkbare termen
T-kozijn
Gebruikte bronnen: