Kruisbloemen
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kruisbloem is een gebeeldhouwd versieringselement in de vorm van een kruis, vaak de bekroning van pinakels, frontalen of geveltoppen in de gotische en neogotische bouwkunst.
Omschrijving
Kruisbloemen zijn decoratieve elementen die voornamelijk voorkomen in de gotische architectuur en de latere neogotiek. Ze worden meestal geplaatst aan de top van pinakels (slanke, spits toelopende siertorentjes), frontalen (driehoekige gevelelementen boven openingen) of geveltoppen. De vorm van een kruisbloem bestaat uit een taps toelopende stam, die rond of prismatisch kan zijn, en eindigt in een ring of bladkrans waaruit vier knoppen of hogels ontspringen, gebundeld in een kruisvorm. Ze zijn niet te verwarren met pironnen. Kruisbloemen dienen als esthetische toevoeging en benadrukken de verticaliteit van gotische bouwwerken.
Context en Toepassing
Kruisbloemen zijn karakteristiek voor gebouwen uit de gotiek (circa 1150-1450) en neogotiek (circa 1740-1880). In de neogotische architectuur, die de middeleeuwse gotische bouwkunst wilde laten herleven, zijn pinakels, hogels en kruisbloemen typische elementen. Ze worden vaak toegepast bij restauratieprojecten om de oorspronkelijke esthetiek te herstellen. Kruisbloemen worden traditioneel vervaardigd uit natuursteen, zoals kalksteen of hardsteen, maar kunnen ook in andere materialen worden uitgevoerd. Periodiek onderhoud is noodzakelijk om schade door weersinvloeden of vervuiling te herstellen en de duurzaamheid te waarborgen.
Verschil met Hogels
Hoewel kruisbloemen vaak in samenhang met hogels worden genoemd en er in essentie overeenkomsten zijn, is er een onderscheid. Hogels zijn gebeeldhouwde ornamenten in de vorm van bladeren, knoppen of omgekrulde bladeren, die ter versiering dienen van pinakels of daklijsten. Kruisbloemen zijn daarentegen meestal de bekroning van een pinakel en bestaan uit vier of meer hogels die samen een kruisvormig geheel vormen.
Gebruikte bronnen: