Kistwerk
Laatst bijgewerkt: 27-12-2025
Definitie
Kistwerk is een traditionele bouwwijze voor zwaar muurwerk, waarbij twee gemetselde schalen een dikke spouw omsluiten die gevuld is met los materiaal zoals zand, stenen en puin, vaak verstevigd met doorlopende ankerblokken of mortel.
Omschrijving
Deze historische muurconstructie bestaat uit een binnen- en buitenspouwblad die op afstand van elkaar worden opgemetseld. De ruimte (spouw) tussen deze bladen wordt vervolgens gevuld met diverse materialen zoals zand, puin en stenen. Oorspronkelijk werd het vulsel los gestort, maar in latere periodes werd dit materiaal vermengd met mortel, wat resulteerde in een stabielere muur die vergelijkbaar is met een vroege vorm van beton. Om de constructieve sterkte van kistwerk te waarborgen en te voorkomen dat de binnen- en buitenschalen wijken, werden soms zogenaamde 'doorbanders' (ankerblokken of stenen) dwars door het vulsel geplaatst, die beide muurdelen met elkaar verbinden.
Kistwerk werd veelvuldig toegepast in gebieden waar natuursteen schaars of duur was, zoals in Nederland vóór de wijdverspreide beschikbaarheid van baksteen. Het bood een economische manier om dikke en robuuste muren te bouwen, zoals stadsomwallingen en kerkmuren. Voorbeelden zijn te vinden in de stadsmuur van Hardenberg en de St. Martinuskerk in Bozum. De techniek vertoont gelijkenissen met Romeinse bouwmethoden zoals *opus incertum* of *opus latericium*. Hoewel efficiënt in materiaalgebruik, is kistwerk minder sterk dan massief metselwerk en kan het kwetsbaar zijn voor vochtindringing in het vulsel, wat tot aantasting kan leiden.
Kistwerk als bekisting
Naast de historische muurconstructie wordt 'kistwerk' in sommige contexten ook gebruikt als synoniem voor 'bekisting'. Bekisting is een tijdelijke mal, meestal gemaakt van hout, staal of kunststof, waarin vloeibaar beton wordt gestort om de gewenste vorm te geven tijdens het uitharden. Deze mal houdt het beton en vaak ook de wapening op zijn plaats totdat het voldoende is uitgehard. Na het uitharden wordt de bekisting doorgaans verwijderd en, in het geval van systeembekisting, hergebruikt. Er bestaat echter ook 'verloren bekisting', die na het storten op zijn plaats blijft en vaak een isolerende functie heeft.
Gebruikte bronnen: