Kerkraam
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een kerkraam is een venster in een kerkgebouw, dat al dan niet gebrandschilderd is.
Omschrijving
Kerkramen, ook wel kerkvensters genoemd, zijn vensters die specifiek in kerken worden toegepast. De oudste kerkramen in Nederland dateren uit de romaanse tijd (950-1250) en waren kleine rondboogvensters die later van glas werden voorzien. In de gotiek (1230-1560) ontwikkelden deze zich tot spitsboogvensters met decoratieve traceringen (maaswerk), gevuld met glas in lood. De ramen kunnen diverse vormen en maten hebben, zoals rond, halfrond, rechthoekig of langwerpig, en hebben vaak een antieke of gotische uitstraling. Ze zijn van oudsher te vinden in de gevels van klassieke en monumentale panden en oude boerderijen of schuren, hoewel de term 'kerkraam' primair verwijst naar vensters in kerken. De verticale stijlen in een kerkraam, vaak geprofileerd en gemaakt van natuursteen of baksteen, worden montanten genoemd. Deze gaan vaak over in het maaswerk aan de bovenzijde van het venster. Het doel van de montanten is, samen met windroedes, het bieden van een stevig raamwerk voor de glaspanelen.
Glas in lood
Gebrandschilderd glas, ook wel glas in lood genoemd, is een vorm van glaskunst die vaak wordt toegepast in kerkramen. Het glas bevat onregelmatigheden zoals strepen, dikteverschillen of luchtbelletjes, wat zorgt voor een levendig lichtspel. Oude gebrandschilderde kerkramen zijn al bekend sinds circa 1050. Bij het vervaardigen van glas in lood wordt de voorstelling op ware grootte uitgewerkt op een werktekening, 'carton' genoemd. Loodstrippen met een H-profiel worden gebruikt om de glasstukken bijeen te houden, waarbij de knooppunten worden gesoldeerd. De ruimtes tussen lood en glas worden afgekit om het paneel water- en winddicht te maken. Gekleurd glas wordt verkregen door metaaloxide aan het glas toe te voegen. De kleurintensiteit kan variëren afhankelijk van factoren zoals temperatuur en bakduur.
Tracering
Tracering is het decoratieve maaswerk dat vaak voorkomt in de bovenste delen van gotische spitsboogvensters, waaronder kerkramen. Dit maaswerk verdeelt de muuropening en kan sierlijke vormen aannemen zoals driepassen, blaasbalgen en tweesnuiten. Aanvankelijk waren traceringen geometrisch, later werden ze flamboyanter. Een driesnuit, een ornament in de vorm van drie visblazen in een cirkel, is een voorbeeld van tracering die vaak in kerkramen te vinden is.
Vergelijkbare termen
Glas-in-lood
Gebruikte bronnen: