Hagioscoop
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een hagioscoop, ook wel laag venster of in sommige gevallen squint genoemd, is een kleine opening of venster in de muur van een middeleeuwse kerk, lager geplaatst dan de overige vensters.
Omschrijving
Hagioscopen bevinden zich vaak in de koormuur van een kerk, op ooghoogte of lager. Ze konden verschillende functies hebben, waaronder het bieden van zicht op het altaar of relikwieën voor mensen die zich buiten de hoofdruimte van de kerk bevonden, zoals kluizenaars of mensen met besmettelijke ziekten zoals lepra. Hierdoor konden zij toch de mis volgen. De openingen variëren in vorm van een simpel gat of een spleet tot een daadwerkelijk venster. Soms is een hagioscoop voorzien van een knielnis, een uitsparing in de muur eronder.
Etymologie en synoniemen
De term 'hagioscoop' is afgeleid van de Griekse woorden 'hagios' (heilig) en 'skopein' (kijken), wat 'het heilige zien' betekent. Andere benamingen die soms voor vergelijkbare openingen worden gebruikt zijn reliekvenster, laagvenster, dodenlicht, leprozenvenster, en squint. De term laagvenster kan soms de voorkeur hebben omdat niet altijd duidelijk is wat de exacte oorspronkelijke functie van de opening was.
Voorkomen
Hagioscopen zijn voornamelijk te vinden in middeleeuwse kerken. In Nederland komen ze relatief veel voor in Groninger kerken uit de dertiende eeuw, de romanogotische periode. Ook in andere landen zoals Engeland, Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en Ierland zijn hagioscopen aangetroffen.
Vergelijkbare termen
Lichtvenster
Gebruikte bronnen: