Grisaille
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Grisaille is een schildertechniek waarbij een voorstelling wordt uitgevoerd in schakeringen van één kleur, meestal grijs of bruin, om een effect van reliëf of beeldhouwwerk te suggereren.
Omschrijving
De grisaille-techniek beperkt zich tot verschillende tinten van dezelfde kleur, overwegend grijs of bruin. Het doel is om een illusionistisch effect te creëren dat lijkt op beeldhouwwerk, bas-reliëf of stucwerk. Deze techniek kent een lange geschiedenis en werd al toegepast in de klassieke oudheid. Ze herwon aan populariteit in de middeleeuwen en renaissance, onder meer op de buitenluiken van altaarstukken en in gebrandschilderd glas om figuren of architectonische elementen in steen of hout na te bootsen. In de bouwkunst wordt grisaille toegepast in decoratieve schilderingen, bijvoorbeeld op plafonds, gevels, of boven deuren, en kan het bijdragen aan de ruimtelijke beleving of het nabootsen van architecturale details.
Toepassing in Bouw en Kunst
In de bouwkunst wordt grisaille gebruikt voor decoratieve elementen. Voorbeelden hiervan zijn schilderingen op plafonds en gevels. Ook boven deuren en in hoeken van plafonds werden grisailles aangebracht, vaak aangeduid als 'witjes', met name bekend door schilder Jacob de Wit. In gebrandschilderd glas wordt grisaille, een verfsoort die in het glas wordt gebrand, gebruikt voor contourlijnen en schaduwpartijen, wat bijdraagt aan de diepte en detaillering van de afbeeldingen. Dit werd al sinds de middeleeuwen toegepast in glas-in-loodramen, onder andere in kerken om Bijbelverhalen te illustreren voor mensen die niet konden lezen en om het binnenvallende licht te temperen.
Techniek en Effect
De grisaille-techniek maakt gebruik van licht-donker contrasten (chiaroscuro) binnen één kleurenschaal om volume en diepte te suggereren, waardoor een trompe-l'oeil effect kan ontstaan dat de toeschouwer misleidt en een driedimensionale illusie wekt. Naast grijs worden soms ook bruine tinten gebruikt. Het kan dienen als een onderschildering, waarbij eerst de vormen en toonwaarden in grisaille worden opgezet, waarna kleur transparant hieroverheen wordt aangebracht om meer diepte en transparantie te suggereren. In gebrandschilderd glas wordt grisaille na aanbrenging in het glas gebrand in een oven.
Vergelijkbare termen
Monochroom
Gebruikte bronnen: