Grafheuvel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een grafheuvel, ook wel tumulus genoemd, is een kunstmatig opgeworpen heuvel van aarde of plaggen die in de prehistorie werd gebruikt als begraafplaats voor één of meerdere personen.
Omschrijving
Grafheuvels zijn prehistorische monumenten die dateren vanaf het laat Neolithicum tot in de Late Bronstijd en de IJzertijd. Ze werden opgeworpen over menselijke resten, die zowel begraven als gecremeerd konden zijn en zich bevonden in bijvoorbeeld een kuil, kist, urn of grafkamer. De afmetingen en materialen van grafheuvels varieerden per gebied en periode. Naast hun functie als grafmonumenten, lijken grafheuvels ook een rol te hebben gespeeld bij rituelen en waren ze soms strategisch geplaatst langs prehistorische wegen. De sociale status van de overledene kon invloed hebben op het type grafheuvel en de bijgevoegde grafgiften. Hoewel veel grafheuvels in agrarische gebieden zijn verdwenen door ontginning, zijn ze nog te vinden in bossen en op heidevelden, soms herkenbaar als lichte verhogingen in het landschap.
Datering en verspreiding
Grafheuvels komen voornamelijk voor op de pleistocene zandgronden in Nederland, zoals in Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Brabant en Limburg. Ze zijn ook aangetroffen in zeekleigebieden. De grootste dichtheid aan grafheuvels is te vinden op de Veluwe. De datering van grafheuvels varieert van het laat Neolithicum, Bronstijd, IJzertijd tot zelfs de vroege Romeinse tijd, waarbij ze soms meerdere keren werden gebruikt voor bijzettingen over een lange periode.
Kenmerken en inhoud
Grafheuvels werden opgeworpen met aarde en plaggen en konden een krans van houten palen of een omringende greppel en aarden wal hebben. De graven bevatten vaak grafgiften zoals bijlen, speerpunten, aardewerk, sieraden en scheermessen, die informatie verschaffen over de overledene en de handelscontacten van die tijd. De aanwezigheid van rijke grafgiften kan duiden op een hoge status van de begraven persoon.
Vergelijkbare termen
Dolmen
Gebruikte bronnen: