Gesamtkunstwerk
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een Gesamtkunstwerk is een kunstwerk dat diverse kunstvormen, zoals architectuur, schilderkunst en beeldhouwkunst, integreert tot een samenhangend geheel.
Omschrijving
Het concept 'Gesamtkunstwerk', wat 'totaal kunstwerk' betekent in het Duits, streeft ernaar om verschillende kunstdisciplines te verenigen in één creatie. Hoewel de term populair werd door Richard Wagner in de 19e eeuw in relatie tot opera, wordt het idee al langer toegepast, bijvoorbeeld in de Barokperiode bij het ontwerpen van paleizen waar architectuur, interieur en landschap als een geheel werden gezien. In de architectuur houdt dit in dat niet alleen het gebouw zelf, maar ook het interieur, meubilair, landschapsinrichting en zelfs de kleinste details, zoals deurklinken, worden ontworpen om een harmonieuze eenheid te vormen. Het concept was belangrijk binnen diverse kunstbewegingen, waaronder Arts and Crafts, Art Nouveau (Jugendstil), De Stijl en Bauhaus, waar architecten en kunstenaars samenwerkten om een 'totale vormgeving' te realiseren die alle aspecten van de leefomgeving omvatte.
Toepassing in de architectuur
In de architectuur betekent het toepassen van het Gesamtkunstwerk-principe dat de hoofdverantwoordelijke ontwerper zich niet beperkt tot het gebouw alleen, maar ook de interieurs, het landschap en alle details, meubels en zelfs armaturen, tot aan de deurklinken toe, in het ontwerp betrekt. Dit resulteert in gebouwen waarbij exterieur en interieur naadloos op elkaar aansluiten en samen een complete artistieke creatie vormen. Dit principe werd onder andere omarmd door de Arts and Crafts-beweging, Art Nouveau en de Bauhaus-beweging, die streefden naar eenheid in ontwerp en het betrekken van diverse ambachten en kunstdisciplines.
Historische context en ontwikkeling
Het begrip Gesamtkunstwerk werd gepopulariseerd door Richard Wagner in 1849, die een 'totaal kunstwerk van de toekomst' voor ogen had waarin geen enkele kunstvorm ongebruikt zou blijven. De wortels van het concept gaan echter verder terug, met ideeën die al in de Barokperiode zichtbaar waren. In de 19e en 20e eeuw werd het principe verder ontwikkeld en toegepast door diverse kunstenaars en architecten. Bewegingen als Art Nouveau en Bauhaus integreerden de filosofie van het Gesamtkunstwerk, waarbij gestreefd werd naar een harmonieuze en verenigende vormgeving van de gehele leefomgeving.
Vergelijkbare termen
Integrale kunst
Gebruikte bronnen: