Expansievat
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een expansievat is een drukvat in verwarmings- of koelsystemen dat drukverschillen opvangt die ontstaan door volumevariaties van de vloeistof als gevolg van temperatuurveranderingen.
Omschrijving
In een gesloten verwarmingssysteem, zoals een cv-installatie, zet het water uit wanneer het wordt verwarmd. Dit uitzetten zorgt voor een toename van de druk in het systeem, aangezien water, in tegenstelling tot gas, nauwelijks samendrukbaar is en de metalen leidingen en radiatoren niet uitzetten. Het expansievat, ook wel drukvat genoemd, vangt deze drukverhoging op. Het bestaat uit twee compartimenten gescheiden door een flexibel membraan. Eén compartiment is verbonden met het watersysteem, het andere bevat een gecomprimeerd gas, meestal stikstof. Wanneer de druk in het systeem stijgt, beweegt het membraan richting het gascompartiment, waardoor er extra ruimte ontstaat voor het uitzettende water. Hierdoor blijft de druk binnen veilige grenzen. Bij afkoeling krimpt het water weer en drukt het samengeperste gas het water terug het systeem in, waardoor onderdruk wordt voorkomen. Naast cv-installaties worden expansievaten ook toegepast in onder andere zonneboilers en bij waterpompen om waterslag te voorkomen. Een aanvullende beveiliging tegen overdruk is vaak een overstortventiel dat overtollig water afvoert.
Werking en onderhoud
De werking van een expansievat berust op de samendrukbaarheid van gas. Het membraan zorgt voor de scheiding tussen het systeemwater en het gas. De voordruk van het gas is essentieel voor een goede werking en is afhankelijk van de hoogte van de installatie. Een te lage voordruk kan leiden tot problemen zoals cavitatie van de cv-pomp en een verminderde levensduur van het expansievat. De levensduur van een expansievat is gemiddeld ongeveer zeven jaar, omdat het rubberen membraan na verloop van tijd poreus kan worden. Een defect expansievat kan leiden tot sterke drukschommelingen, tikkende geluiden en een lagere verwarmingscapaciteit. Een eenvoudige controle is kloppen op het vat; een functionerend vat klinkt boven en onder anders. Als het vat volledig met water gevuld is, is het defect en moet het vervangen worden.
Soorten en dimensionering
Expansievaten zijn verkrijgbaar in diverse groottes en met verschillende voordrukken. De benodigde inhoud en voordruk hangen af van de waterinhoud van de installatie, de maximale bedrijfstemperatuur en de hoogte van het expansievat ten opzichte van het hoogste punt in het systeem. Voor standaard woningen wordt vaak een vat met een inhoud van 18 liter en een voordruk van 1 bar aanbevolen, hoewel dit kan variëren afhankelijk van de specifieke situatie en het type verwarmingssysteem (bv. vloerverwarming). Er bestaan zowel gesloten als open expansievaten, waarbij gesloten vaten het meest voorkomen in moderne installaties met gas- of olieketels en warmtepompen, terwijl open vaten vaak worden gebruikt bij systemen met vastebrandstofketels.
Vergelijkbare termen
Drukvat
Gebruikte bronnen: