Enfilade
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een enfilade is een architectonische opstelling waarbij een reeks kamers op één lijn ligt en de deuropeningen van deze kamers precies tegenover elkaar geplaatst zijn, waardoor een lange doorkijk door de opeenvolgende ruimtes ontstaat.
Omschrijving
Deze architectonische configuratie was met name populair in grote Europese gebouwen, zoals paleizen en landhuizen, vanaf de Barokperiode, hoewel er ook oudere voorbeelden bekend zijn. De uitlijning van de deuren langs een enkele as zorgt voor een visuele lijn door de kamers. Naast het esthetische aspect diende de enfilade vaak praktische doelen, zoals het faciliteren van processieroutes en het efficiënt doorleiden van grote groepen mensen, bijvoorbeeld in musea en kunstgalerieën.
Historische context en functie
In barokke paleizen was de toegang tot een reeks staatsievertrekken via een enfilade vaak beperkt op basis van de rang van de bezoeker. De voorste kamers waren publieker, terwijl aan het einde van de enfilade zich meestal de slaapkamer bevond, soms met meer intieme vertrekken daarachter. Het protocol dicteerde dat bezoekers van lagere rang door bedienden naar de verst gelegen kamer werden begeleid die hun status toestond. Bij bezoekers van gelijke of hogere rang begaf de gastheer zich in de enfilade om de gast te ontmoeten, waarna zij samen terugkeerden. Dit ritueel werd ook gevolgd bij het afscheid, waarbij de gastheer de gast soms verder terugbegeleidde dan strikt noodzakelijk was als teken van respect. Koninklijke paleizen, zoals Versailles en Hampton Court Palace, hadden vaak aparte enfilades voor de koning en koningin.
Voordelen
Een voordeel van de enfilade is dat er geen aparte gang nodig is voor de toegang tot de kamers, waardoor de bewoonbare ruimte in de kamers gemaximaliseerd wordt. Wanneer alle deuren openstaan, biedt de doorkijk een indruk van de grandeur van het gebouw. Daarnaast kunnen grotere aantallen gasten gemakkelijker van kamer naar kamer worden geleid. De deuropeningen zijn vaak dicht bij vensters geplaatst, wat zorgt voor voldoende licht op de looproute. Tot slot bood de zichtbaarheid door de opeenvolgende kamers in vroegere tijden mogelijk een gevoel van veiligheid, aangezien men kon zien wie zich door de verschillende vertrekken begaf voordat men bijvoorbeeld de slaapkamer van een hooggeplaatst persoon bereikte.
Vergelijkbare termen
Asymmetrie
Gebruikte bronnen: