Dwarshuisboerderij
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een dwarshuisboerderij is een boerderijtype waarbij het woonhuisgedeelte dwars op het achterhuis of schuur van de boerderij is geplaatst.
Omschrijving
Bij een dwarshuisboerderij staat het woonhuis, ook wel voorhuis genoemd, haaks op de lange as van de schuur of het achterhuis. Het woonhuis en het achterhuis hebben meestal een eigen dak. Dit boerderijtype komt voor in verschillende delen van Nederland. De aanblik van het dwarshuis kon variëren, afhankelijk van factoren zoals de locatie, de bodemgesteldheid en de bedrijfsvoering. Dwarshuisboerderijen zijn al bekend sinds het einde van de middeleeuwen. Ze combineren vaak een boerenschuur met een woning die een meer burgerlijke of niet-agrarische uitstraling heeft en worden gezien als voorlopers van de villaboerderij.
Varianten en verschijningsvormen
Dwarshuisboerderijen kunnen verschillende benamingen hebben, zoals T-huisboerderij of krukhuisboerderij. In Noord- en Midden-Nederland kenmerken ze zich door een overdwars geplaatste woning. De T-boerderij komt vooral voor in het Rivierengebied. In Noord-Nederland behoren dwarshuisboerderijen soms tot het type van de kop-hals-rompboerderij of de Drentse boerderij. Het is belangrijk om de dwarshuisboerderij niet te verwarren met de boerderijen van de dwarshuisgroep, een ander boerderijtype dat met name voorkomt in Limburg en het oosten van Noord-Brabant en België, waarbij het dwarshuis de voordeur in de zijgevel heeft.
Architectuur en kenmerken
Het uiterlijk van dwarshuisboerderijen kon sterk variëren. Voorbeelden laten zien dat ze gebouwd konden zijn in verschillende bouwstijlen, zoals Ambachtelijk-traditionele bouwtrant met Eclectische elementen of Overgangsarchitectuur met kenmerken van Art Nouveau. Kenmerkend kan onder meer een samengestelde plattegrond zijn, opgetrokken in baksteen met specifieke details zoals een gepleisterde plint, schilddaken met verschillende soorten pannen, gemetselde schoorstenen en diverse venstertypen. Soms hebben ze een opvallende entree met bijvoorbeeld een portiek en gedetailleerd metselwerk.
Vergelijkbare termen
T-huisboerderij
Gebruikte bronnen: