Carillon
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een carillon, ook wel beiaard genoemd, is een muziekinstrument bestaande uit minimaal 23 gestemde, gegoten bronzen klokken die vast hangen en bespeeld worden met een klavier van houten stokken en pedalen, of automatisch via een computer.
Omschrijving
Een carillon is een percussie- en toetsinstrument dat vaak in klokkentorens van kerken, universiteiten of gemeentelijke gebouwen wordt geplaatst. De klokken zijn chromatisch gestemd, waardoor ze harmonisch samen kunnen klinken. Het instrument wordt bespeeld door een beiaardier met behulp van een speciaal klavier, waarbij de klepels in de klokken worden bewogen door met de vuisten op de stokken en met de voeten op de pedalen te drukken. Het is ook mogelijk om carillons automatisch te bespelen, bijvoorbeeld om op vaste tijden de tijd aan te kondigen of eenvoudige melodieën te spelen. Dit kan via een computer of een mechanische speeltrommel met pennen. De grootte en het gewicht van carillonklokken variëren sterk; de grootste klokken kunnen tonnen wegen. Een carillon met 23 tot 27 klokken wordt een twee-octaafscarillon genoemd, terwijl een standaard concertcarillon meestal 45 tot 50 klokken omvat (ongeveer vier octaven). Carillons met meer dan 50 klokken worden soms aangeduid als 'grote' of 'grand' carillons.
Constructie en Speelwijze
De constructie van een carillon omvat de vaste ophanging van de bronzen klokken en het mechaniek dat de klepels verbindt met het klavier. Het klavier bestaat uit houten stokken voor de handen en pedalen voor de voeten. Door het indrukken van een stok of pedaal wordt via kabels (vaak van staal) de bijbehorende klepel tegen de klok bewogen. Bij kleinere klokken zorgt een veer ervoor dat de klepel terugveert, terwijl bij grotere, zwaardere klokken de klepel door zijn eigen gewicht terugvalt. De beiaardier kan door de aanslag van de toetsen nuances in het spel aanbrengen.
Automatisch Spel
Naast handmatig spel door een beiaardier, kunnen carillons ook automatisch spelen. Dit gebeurt vaak voor het aangeven van de tijd of het spelen van vaste melodieën. Een veelgebruikt automatisch systeem is een speeltrommel die meedraait met het uurwerk van de toren. Op deze trommel geplaatste pennen activeren via schakelaars de klepels van specifieke klokken, vergelijkbaar met het principe van een speeldoos of draaiorgelboek. Moderne carillons kunnen ook door een computer worden aangestuurd, wat meer muzikale mogelijkheden biedt.
Vergelijkbare termen
Beiaard
Gebruikte bronnen: