Breeuwen
Laatst bijgewerkt: 27-12-2025
Definitie
Breeuwen is een traditionele techniek om naden waterdicht te maken, voornamelijk in houten constructies zoals scheepshuiden, scheepsdekken en sluisdeuren, door deze op te vullen met vezels en een waterdichtmakend middel.
Omschrijving
De techniek van breeuwen, ook bekend als kalfaten, kalefateren of drijven, omvat het dichtmaken van kieren tussen planken. Dit gebeurt door 'werk' (uitgeplozen touw van natuurlijke vezels, vaak hennep of katoen) in de naden te drijven. Na het inbrengen van de vezels wordt de naad afgedekt met een strijkmiddel zoals pek, teer, hars, of moderne kitmaterialen zoals Tixophalte. De waterdichte afsluiting is deels gebaseerd op de eigenschap van natuurlijke vezels om op te zwellen bij contact met vocht, waardoor eventuele kleine lekkages worden gedicht. In de scheepsbouw draagt breeuwen naast waterdichtheid ook bij aan de structurele stijfheid van het schip door speling tussen de planken weg te nemen.
Materialen en Gereedschappen
Voor het breeuwen worden specifieke gereedschappen en materialen gebruikt. Het belangrijkste vulmateriaal is 'breeuwwerk' of 'harpluis', bestaande uit uitgeplozen touw (vroeger hennep, tegenwoordig ook katoen), soms behandeld met houtteer ter bescherming tegen rot. Als afdichtings- en beschermingsmiddel dienen pek, teer of hars, die verwarmd worden om ze vloeibaar te maken, of moderne bitumencoatings en kitten. Het inbrengen van het breeuwwerk gebeurt met een breeuwhamer en een breeuwijzer (ook wel breeuwbeitel of kalfaatijzer genoemd). Breeuwijzers zijn speciale, vaak botte beitels, soms met een ronde groef, om te voorkomen dat de vezels doorsneden worden. Er zijn verschillende vormen breeuwijzers, waaronder wigvormige om naden te verwijden en stompe om het werk erin te drijven.
Toepassingen en Varianten
Hoewel breeuwen primair geassocieerd wordt met houten scheepsbouw en de waterbouwkunde (bijvoorbeeld voor sluisdeuren), kent het ook enkele andere toepassingen. Een historische methode die in Noordwest-Europa werd gebruikt, was het 'gesinteld mosbreeuwsel', waarbij mos met latten en ijzeren krammen in de kieren werd gefixeerd. In zeldzame gevallen wordt de techniek ook toegepast om wanden of vloeren van natuursteen waterdicht te maken. Een meer hedendaagse, tijdelijke toepassing is het opvullen van trambaanprofielen met touw, bijvoorbeeld voor evenementen waarbij koetsen over tramrails rijden.
Gebruikte bronnen: