Boenhok
Laatst bijgewerkt: 27-12-2025
Definitie
Een boenhok is een klein houten of stenen bijgebouw op boerderijen, doorgaans deels boven of direct aan het water gelegen, specifiek bedoeld voor het handmatig schoonmaken en spoelen van diverse agrarische benodigdheden zoals melkgerei, klompen en linnengoed.
Omschrijving
Het boenhok, ook wel boenhuis genoemd, was een essentieel onderdeel van veel boerderijen, met name in waterrijke gebieden. De ligging aan een sloot of vaart maakte het mogelijk om gemakkelijk slootwater te gebruiken voor intensieve schoonmaakwerkzaamheden. Het bood beschutting tegen weersinvloeden tijdens het 'boenen' (schrobben en schoonmaken) van zware items zoals melkbussen en diende tevens als opslagplaats voor schoonmaakmiddelen en gereedschap. Hygiëne was van cruciaal belang op boerderijen waar zuivelproducten werden verwerkt. Traditioneel werden middelen als zand voor het schuren van klompen, groene zeep voor handen en wasgoed, en soda voor het reinigen van sterk bevuilde was of ontsmetting gebruikt in het boenhok.
Kenmerken en Bouw
Een typisch boenhok had meestal drie wanden en was aan de zijde van het water open. De constructie bestond uit hout of baksteen en het gebouw was voorzien van een hellend dak. Om het werk te vergemakkelijken, waren er soms brede, diepe treden die het onderdompelen en uitspoelen van voorwerpen in het water vergemakkelijkten. Soms was een boenhok als aanbouw tegen de boerderij geplaatst, mits direct aan het water gelegen, of werd er een speciale 'stoopsloot' gegraven indien er geen directe waterbron beschikbaar was. Naast de uitgebreide boenhokken bestonden er ook eenvoudigere 'boenstoepen' of 'boenstappen', die enkel bestonden uit een gemetseld plateau bij het water zonder muren of dak, waardoor ze minder bescherming boden.
Verdwijnen en Herbestemming
Vanaf de 20e eeuw raakten boenhokken geleidelijk in onbruik en zijn de meeste verdwenen. Dit kwam door de beschikbaarheid van schoon leidingwater binnenshuis, de opkomst van wasmachines en hogere hygiëne-eisen die slootwater minder geschikt maakten. Bovendien speelde de stijging van de kosten voor dienstbodes die deze taken uitvoerden een rol. Veel voormalige boenhokken zijn gesloopt, maar sommige zijn bewaard gebleven en herbestemd als bijvoorbeeld schuurtjes voor tuingereedschap, of, indien ze een aanbouw aan de boerderij waren, omgebouwd tot extra kamers of bijkeukens.
Gebruikte bronnen: