Bastion
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een bastion is een uitspringend, vaak vijfhoekig verdedigingswerk aan de wal of muur van een vesting of fort, gemaakt van aarde of steen, met als doel flankerend vuur mogelijk te maken op aanvallers en aangrenzende delen van de vesting.
Omschrijving
Bastions zijn kenmerkende onderdelen van gebastioneerde vestingstelsels, die ontstonden als reactie op de ontwikkeling van vuurwapens zoals kanonnen. De vijfhoekige vorm elimineerde 'dode hoeken' die voorkwamen bij oudere ronde torens of basteien, waardoor de verdedigers de wal en aangrenzende bastions effectief konden bestrijken met flankerend vuur. Een bastion bestaat uit diverse onderdelen, waaronder de facen (voorkanten), flanken (zijkanten die aansluiten op de hoofdwal of courtine), de saillant (de punt) en de keel (de open achterzijde naar de vesting). De binnenruimte van een bastion kan leeg en verdiept zijn (hol bastion) of opgevuld met aarde voor bomvrije onderkomens of geschut (vol bastion). Bastions boden ruimte voor de opstelling van infanterie en geschut op walgangen met borstweringen, en soms op lagere niveaus (lage flanken). Toegang tot de walgang werd verkregen via opritten bij de keel. In Nederland zijn nog diverse vestingsteden te vinden met goed bewaarde bastions, zoals Naarden en Bourtange. Bastions konden ook los van de hoofdwal worden aangelegd, gescheiden door een gracht, en werden dan gedetacheerde bastions genoemd. Ravelijnen zijn buitenwerken die tussen twee bastions in de gracht lagen.
Oorsprong en ontwikkeling
Het bastion is ontstaan uit eerdere verdedigingswerken zoals de bastei of het rondeel, om de dode hoek aan de ronde voorzijde op te heffen. De eerste bastions werden aan het einde van de 15e eeuw in Italië gebouwd. In Nederland verschenen de eerste bastions ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog. De ontwikkeling van vestingbouw met bastions, ook wel aangeduid als het gebastioneerde vestingstelsel of trace italienne, werd in de eeuwen daarna in heel Europa overgenomen en verder verfijnd.
Onderdelen en typen
Een bastion bestaat uit verschillende delen: de twee facen die samenkomen in de punt (saillant), twee flanken, en een niet-bewalde achterzijde (keel). De aangrenzende delen van de vestingwal tussen twee bastions worden courtines genoemd. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een 'hol bastion', waarbij de binnenruimte leeg is, en een 'vol bastion', waarvan de binnenruimte is opgevuld. Bij oudere bastions konden zich gemetselde kazematten in de flankwallen bevinden. Latere uitvoeringen konden open hoge en lage flanken hebben met afzonderlijke toegangen, soms overkluisd als poternes. Ook een gedetacheerd bastion, gescheiden door een gracht van de hoofdvesting, behoort tot de mogelijke uitvoeringen.
Vergelijkbare termen
Bolwerk
Gebruikte bronnen: