Baptisterium
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een baptisterium, ook wel doopkapel genoemd, is een bouwwerk of ruimte, vaak losstaand van de kerk, specifiek bedoeld voor het toedienen van het doopsel en waarin een doopvont is geplaatst.
Omschrijving
Oorspronkelijk was een baptisterium in de vroegchristelijke tijd een apart, vrijstaand gebouw, vaak met een ronde of achthoekige plattegrond. Dit symboliseerde onder meer de eeuwigheid en wedergeboorte. In deze vroege periode vond de doop vaak plaats door onderdompeling in een groot bekken, een 'piscina'. Later, na de 12e eeuw, veranderde de dooppraktijk naar begieting met water uit een doopvont, waardoor aparte grote baptisteria minder noodzakelijk werden en doopkapellen vaak als onderdeel van de kerk werden gebouwd. Desondanks zijn er nog veel beroemde vrijstaande baptisteria te vinden, met name in Italië, zoals die in Florence, Pisa en Parma. De doopkapel van Pisa is bijvoorbeeld de hoogste van Italië en toont een mix van romaanse en gotische architectuur. Het Baptisterium San Giovanni in Florence staat bekend om zijn bronzen deuren met reliëfs van Bijbelse taferelen, die door Michelangelo 'de poort naar het paradijs' genoemd zouden zijn.
Historische context
In de vroege kerkgeschiedenis, toen christenen nog vervolgd werden, vonden bijeenkomsten en dopen plaats in huiskamers. Toen het christendom werd toegestaan, werden basilieken voor de eucharistie en baptisteria voor het doopsel gebouwd. De doop door onderdompeling vereiste een bassin met vers water, een 'piscina'. Vroege baptisteria waren vaak centraalbouw, zoals de doopkapel van de Sint-Jan van Lateranen in Rome, die voortkwam uit een keizerlijk badhuis. Naarmate het doopritueel veranderde, volstond een doopvont en kromp het baptisterium tot een kleinere doopkapel in de parochiekerk, vaak nog wel direct van buitenaf bereikbaar voor ongedoopten.
Architectuur en symboliek
Baptisteria zijn vaak ontworpen met een ronde, zes- of achthoekige plattegrond. Deze vormen hebben symbolische betekenis, zoals eeuwigheid of de achtste dag als dag van de wedergeboorte. Het interieur is vaak verfraaid met mozaïeken of fresco's die scènes uit het leven van Johannes de Doper of andere Bijbelse voorstellingen gerelateerd aan de doop uitbeelden. Het centrale element is de doopvont of piscina, die oorspronkelijk van steen was, maar later ook van metaal kon zijn.
Gebruikte bronnen: