Arbeidsfactor
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
De arbeidsfactor, ook wel vermogensfactor of power factor genoemd, is de verhouding tussen het werkelijke (of actieve) vermogen en het schijnbare vermogen in een wisselspanningsinstallatie.
Omschrijving
De arbeidsfactor geeft aan hoe efficiënt elektrische energie wordt omgezet in nuttig werk, zoals warmte, licht of beweging. Een arbeidsfactor van 1 (of 100%) betekent dat het werkelijke vermogen gelijk is aan het schijnbare vermogen, wat duidt op een volledig efficiënte energieoverdracht zonder blindvermogen. Een lagere arbeidsfactor wijst op de aanwezigheid van blindvermogen, wat leidt tot een minder efficiënte energiebenutting en hogere verliezen in de installatie en het netwerk. Dit kan resulteren in overbelasting, oververhitting van elektrische installaties, verkorting van de levensduur van apparatuur, storingen en extra kosten, zoals transportkosten voor blindverbruik die door netbeheerders in rekening kunnen worden gebracht.
Blindvermogen en faseverschuiving
In wisselstroomcircuits kan er naast werkelijk vermogen (dat nuttig werk levert) ook blindvermogen aanwezig zijn. Dit blindvermogen wordt niet omgezet in nuttige energie, maar pendelt heen en weer tussen de bron en de belasting. Het ontstaat door reactieve componenten zoals spoelen (inductieve belasting, waarbij de stroom naijlt op de spanning, zoals bij motoren en transformatoren) en condensatoren (capacitieve belasting, waarbij de stroom voorijlt op de spanning, zoals bij veel elektronica en overgedimensioneerde condensatoren). De arbeidsfactor wordt beïnvloed door dit blindvermogen en is gelijk aan de cosinus van de fasehoek tussen de spanning en de stroom (cos φ) in het geval van sinusvormige spanning en stroom. Bij niet-sinusvormige stromen, veroorzaakt door niet-lineaire belastingen (zoals gelijkrichters en frequentieregelaars), speelt ook 'distortievermogen' een rol en wordt de arbeidsfactor beïnvloed door harmonischen.
Verbeteren van de arbeidsfactor
Een lage arbeidsfactor kan worden verbeterd door middel van arbeidsfactorcorrectie (Power Factor Correction, PFC). Een veelgebruikte methode hiervoor is het plaatsen van condensatorbanken die het inductieve blindvermogen compenseren. Het doel is om de arbeidsfactor dichter bij 1 te brengen, waardoor de stroom en spanning meer in fase komen te liggen en het schijnbare vermogen afneemt voor hetzelfde werkelijke vermogen. Dit leidt tot minder verliezen, een efficiënter gebruik van de installatie en kan kosten besparen.
Gebruikte bronnen: