Amfitheater
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een amfitheater is een ovaal of rond openluchtgebouw, voornamelijk bekend uit de Romeinse oudheid, ontworpen met oplopende zitplaatsen rondom een centrale arena.
Omschrijving
Amfitheaters werden in de Romeinse tijd gebruikt voor diverse publieke evenementen, zoals gladiatorengevechten, jachtpartijen en gevechten met wilde dieren. Het woord 'amfitheater' komt van het Griekse 'amphitheatron', een samenstelling van 'amphi' (rondom) en 'theatron' (schouwplaats), wat verwijst naar de ronde vorm met zitplaatsen rondom. In tegenstelling tot Griekse theaters, die vaak tegen een natuurlijke helling werden gebouwd en halfrond waren, stonden Romeinse amfitheaters meestal op zichzelf. De constructie omvatte vaak een ondergrondse structuur onder de arena met gangen, kooien en ruimtes voor dieren en materiaal. De vloer van de arena bestond uit hout bedekt met een dikke laag zand, dat gebruikt werd om bloed te absorberen tijdens gevechten. Om toeschouwers tegen felle zon te beschermen, kon een groot zonnescherm, een zogenaamd 'velum' of 'velarium', over het amfitheater worden gespannen met behulp van masten en touwen. De zitplaatsen, 'cavea' genoemd, liepen schuin op om goed zicht op de arena te bieden, en de plaats op de tribunes was afhankelijk van maatschappelijke status. De bouwmaterialen bestonden vaak uit steen, zoals lokaal gewonnen kalksteen, en soms werd beton gebruikt. Moderne varianten van amfitheaters worden nog steeds gebruikt voor evenementen zoals sportwedstrijden en concerten.
Bouw en Architectuur
Romeinse amfitheaters onderscheidden zich van Griekse theaters door hun volledig ronde of ovale vorm en de noodzaak om de constructie volledig op te bouwen, in plaats van gebruik te maken van een natuurlijke helling. De architectuur kenmerkt zich door de trapsgewijs oplopende zitplaatsen rondom de arena. Onder de arena bevonden zich vaak dienstvertrekken, kelders en stallen voor dieren. De zitplaatsen waren ingedeeld in secties, gescheiden door gangen en trappen, wat de doorstroming van het publiek vergemakkelijkte en zorgde voor optimale zichtlijnen. De Romeinen maakten bij de bouw gebruik van duurzame materialen zoals steen en ontwikkelden bouwtechnieken waardoor grotere en complexere structuren mogelijk werden. De akoestiek in Romeinse theaters was vaak goed, ondanks de omvang.
Gebruik en Functie
Amfitheaters waren multifunctionele locaties voor massabijeenkomsten. De belangrijkste functie in de Romeinse tijd was het organiseren van spectaculaire spelen, zoals gladiatorengevechten en venationes (jachtpartijen met wilde dieren). Soms werden er ook theatervoorstellingen of openbare executies gehouden. In sommige amfitheaters, zoals het Colosseum, werden in de begintijd zelfs naumachiae georganiseerd, nagespeelde zeeslagen waarvoor de arena onder water werd gezet. De spelen dienden niet alleen als vermaak, maar ook als politiek instrument om de bevolking tevreden te houden ('panem et circenses'). Rondom het amfitheater bevonden zich vaak bijbehorende gebouwen, zoals hospitalen voor gewonde gladiatoren en ruimtes voor overleden strijders en dieren.
Vergelijkbare termen
Openlucht theater
Gebruikte bronnen: